ضرورت تفکیک احکام و مصادیق غصب و در حکم غصب از منظر فقه امامیه و حقوق مدنی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی،دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران.

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه صنعت نفت، دانشکده نفت اهواز، اهواز، ایران (نویسنده مسئول).

3 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، اهواز، ایران

https://doi.org/10.34785/J016.2020.839

چکیده

چکیده
ملاحظه‌ی ظاهری "تصرفات غاصبانه" با "در‌حکم غصب" بیانگر تفاضل مفهوم و تطابق احکام می‌باشد؛ زیرا که برخی از مصادیق غصب بالاخص در عناوین دولتی(ماده 555 بخش تعزیرات ق.م.ا) دارای وصف کیفری و تنبیهی می باشند، در صورتی که "درحکم غصب" در بعضی مصادیق مانند مقبوض به‌عقد فاسد(ماده366ق.م) دارای وصف کیفری نیستند؛ و‌بالعکس، استنکاف از رد امانت به مالک (در‌حکم غصب، ماده‌674‌بخش تعزیرات ق.م.ا) دارای وصف کیفری است، اما غصب اموال شخصی فاقد وصف کیفریست. با تبیین تعارضات، نمی توان بیان نمود که دومی در حکم اولی است، بلکه نهادهایی هستند با احکام متعارض. با این وجود، فقها، اقتباس نظریه ی "در‌حکم غصب" "ضمان ید" و ملحق به غصب می‌دانند؛ این نظر هرچند اقوی به نظر می‌رسد ولی جامع و مانع نیست. اهمیت و ضرورت این مقاله به این دلیل می باشد که، تعارضات غصب و در‌حکم غصب با‌وجود رابطه عموم و خصوص من‌وجه در احکام و مصادیق، مسبب تفارق اندیشه بین فقها و حقوقدانان، توسعه دامنه‌ی مصادیق "تصرفات در‌حکم غصب" و افتراق در رسیدگی‌ قضایی گردیده است. برآیند اینکه، می توان اظهار داشت که تاسیس نهاد "در حکم غصب" در فقه و حقوق ایران موضوعیت ندارد. محقق در‌صدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی جهت چاره‌جویی و تاسیس نهاد "رجوع از تصرفات ترخیص مسبق" که نهادی نو‌ظهور می باشد، همچنین، عدم تجانس در مفهوم و کثرت مصادیق را زایل، و با تبیین مبادی تصوری این کاوش، گزارشی برای استکشاف نظریه اقوی از طریق‏‎ پیشنهادهای قابل پی‌گیری ارائه نماید.
کلید واژه ها: تصرفات ترخیص مسبق، در‌حکم غصب، شبه‌‌غصب، غصب

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The necessity of separating the rules and examples of usurpation and in the ruling of usurpation from the perspective of Imami jurisprudence and civil law of Iran

نویسندگان [English]

  • Mehdi Kiyanmehr 1
  • Rahim Sayah 2
  • Syd hesamdin Hosseini 3
1 PhD Student, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Ahvaz Branch, Ahvaz, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, University of Petroleum Industry, Ahwaz Faculty of Petroleum, Ahwaz, Iran (Corresponding Author).
3 Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Ahvaz Branch, Ahvaz, Iran.
چکیده [English]

Abstract
The articles on "usurpation" and "on the rule of usurpation" are among the articles of jurisprudential and legal planners. The apparent consideration of "usurping possessions" with "in the rule of usurpation" indicates the difference between the concept and the conformity of the rulings;However, it is obvious that some instances of usurpation, with emphasis on the jurisprudential rule of "al-usurpation and taking away the state of affairs", especially in government titles (Article 555 of the Penal Code) have a criminal and punitive description, if "in the ruling of usurpation" Some cases, such as being bound by a corrupt contract (Article 366 BC), do not have a criminal description; Conversely, refusing to refuse a trust to the owner (in the ruling of usurpation, Article 674 of the Penal Code) has a criminal description,but the usurpation of personal property has no criminal description.Therefore, by explaining the conflicts, it can not be said that the latter is in the first sentence, but they are institutions with conflicting concepts and sentences. On the other hand, the theory of "in the sentence of usurpation", although it seems strong, is not comprehensive and can not be a correct theory. As a result, it can be stated that the establishment of the institution "as a usurpation" is not relevant in Iranian jurisprudence and law. The researcher seeks to eliminate the heterogeneity in concept and multiplicity of examples by descriptive-analytical method of finding a solution and establishing the institution of "recourse to previous clearance seizures", which is a new institution. Provide strong through follow-up suggestions.


Key words: Ghasb, Dar_Hokme_Ghasb, Shebh_e_Ghasb. Former permission

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Ghasb
  • Dar_Hokme_Ghasb
  • Shebh_e_Ghasb. Former permissi

مراجع

اصفهانى، سید ابو‌الحسن. (1393). وسیلة النجاة‌، تهران: چاپخانه مهر‌.
امامى، سید حسن. (1388). حقوق مدنى، تهران: انتشارات اسلامیة.
بازگیر، یداله. (1390). سقوط تعهدات،ضمان قهری، تهران: انتشارات گنج.
بحرانى، آل‌عصفور، حسین بن محمد. (1420) الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، قم: مجمع البحوث العلمیة.
تبریزى، جعفر سبحانى. (1423). الانصاف فی معرفه الرحجه من الخلاف، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام‌.
تبریزى، جواد‌ بن ‌على. (1427). المسائل المنتخبة، قم: دار‌الصدیقة الشهیدة سلام الله.
جبعی العاملی، زین الدین بن علی «شهید ثانی». (1414). حاشیه الارشاد، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
حائرى، سید على بن محمد طباطبایى. (1409). الشرح الصغیر، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى قدس سره‌.
حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى. (1388) تذکره الفقها، قم: مؤسسه آل البیت.
حمید، بهرامی احمدی. (1391). سوء استفاده از حق، تهران: انتشارات اطلاعات.
حمیرى، نشوان بن سعید. (1420). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت: دار الفکر المعاصر.
سعدى ابو‌جیب. (1408). القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، دمشق: دار الفکر.
سیستانى، سید على حسینى. (1417). منهاج الصالحین، قم: دفتر آیة الله سیستانى.
طاهرى، حبیب الله. (1418). حقوق مدنى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبسى، نجم الدین. (1418). حقوق زندانى و موارد زندان، قم: بوستان کتاب.
طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن. (1387). المبسوط، قم: المکتبة المرتضویة.
عاملى، سید جواد بن محمد حسینى. (1418). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، قم: دار إحیاء التراث العربی.
عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على. (1410). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، تهران: کتابفروشى داورى.
عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على. (1413). مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
قمّى، سید صادق حسینى روحانی. (1412). فقه الصادق، قم: دار الکتاب.
قمّى، محمّد بن على بن بابویه. (1415). المقنع، قم: مؤسسه امام هادى علیه السلام‌.
کشاورز، بهمن. (1376). بررسی تحلیلی قانون جدید روابط مالک و مستأجر مصوب 1376، تهران: انتشارات سمت.
کلینى، محمد بن یعقوب. (1429). الکافی، قم: دار الحدیث للطباعة و النشر.
کاتوزیان، ناصر. (1374). ضمان قهری، تهران: دانشگاه تهران.
گلپایگانى، لطف الله صافى. (1416). هدایة العباد، قم: دار القرآن الکریم.
گیلانى، میرزاى قمّى، ابو القاسم بن محمد حسن. (1413). جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، تهران: مؤسسه کیهان.
لنکرانى، محمد فاضل. (1429). تفصیل الشریعة، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار.
لنگرودی، محمد جعفر. (1370). ترمینولوژی حقوق، تهران: انتشارات گنج سخن.
مصطفوى، سید محمد کاظم. (1423). فقه المعاملات، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
موسوی خمینى (امام). (1425). تحریر الوسیله، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن. (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقى، مولى محمد مهدى بن ابى‌ذر. (1425). أنیس التجار، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
نورى، محدث. (1408). میرزا حسین‌، مستدرک الوسایل، قم: مؤسسه آل البیت.
وجدانى فخر، قدرت الله. (1426). الجواهر الفخریة، قم: انتشارات سماء قلم.
یزدى، سید مصطفى محقق داماد. (1406). قواعد فقه، قم: مرکز نشر علوم اسلامى.
مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب
دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 1
ناشر
فروردین 1399
صفحه 38-23

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار