اصول اخلاقی انتشار مقاله
دوفصلنامه مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب در زمینه مباحث اخلاقی و قانونی پژوهش از اصول و ضوابط کمیته اخلاق بین المللی نشر (COPE) پیروی می‌کند .
وظایف اخلاقی و قانونی نویسندگان
- مسئولیت صحت و دقت محتوای مقالات بر عهده نویسندگان است و نویسندگان موظف هستند از صحت و دقت محتوای مقالات اطمینان حاصل کنند. چاپ مقاله به معنی تأیید محتوایِ آن توسط نشریه نیست.
- نویسنده نباید مقاله یا بخشی از آن‌را همزمان به نشریه دیگری یا برای ارائه در کنفرانس یا موارد مشابه ارسال کرده باشد. در صورت مشخص شدن این موضوع، مقاله از روند نشریه خارج شده و مطابق مقررات با نویسندگان برخورد خواهد شد.
- نویسنده باید درپژوهش خود از هر نوع رفتار غیراخلاقی پژوهشی از قبیل: جعل داده‌ها، تحریف داده‌ها، سرقت علمی، بهره‌گیری از دیگران برای انجام پژوهش و ذکر نام خود به‌عنوان نویسنده، ارسال مجدد مقاله یا بخشی از مقاله خود که در نشریات داخلی یا خارجی به چاپ رسیده است، پرهیز کند.
- مقاله باید از هر نوع سرقت علمی (از آثار خود یا دیگران، اعم از نقل عبارت یا نقل به مضمون یا سرقت ایده دیگران بدون استناد) عاری باشد و نویسندگان موظفند قبل از ارسال مقاله به نشریه، از درستی و صحت کار خود مطمئن باشند (به بخش راهنمای نویسندگان مراجعه کنید).
- نویسندگان موظف‌اند هرگونه تضاد منافعی را که احتمالا بر نتیجه پژوهش و یا تفسیر یافته‌های آنها تأثیرگذار بوده و یا باعث تعارض احتمالی با منافع سایر مؤسسات یا افراد باشد را به‌صورت شفاف مطرح کنند.
- در صورت وجود منابع مالی حامی پژوهش کاملا باید روشن و شفاف باشد (برای دریافت فرم عدم تعارض منافع، به بخش راهنمای نویسندگان رجوع کنید).
- اگر نویسنده‌ای در هر مرحله (قبل از انتشار یا بعد از انتشار مقاله) متوجه اشتباه یا بی‌دقتی مهمی در اثر (مقاله) خود شود، موظف است مراتب را به‌سرعت به نشریه اطلاع دهد.
- نویسنده مسئول باید همزمان با ثبت مقاله، اسامی و اطلاعات همه نویسندگان همکار را نیز در سامانه ثبت کند.
- *** :« تغییر در اسامی نویسندگان همکار و نویسنده مسئول، همچنین تغییر در ترتیب نویسندگان پس از بارگذاری مقاله در تارنمای نشریه امکان پذیر نیست.
- چنانچه نویسنده(گان) پیش از تأیید نهایی مقاله تصمیم به بازپس‌گیری مقاله از نشریه بگیرند، باید این درخواست با امضاء و تایید همه نویسندگان از طریق سامانه به نشریه ارسال گردد. نویسندگان موظف به پرداخت و جبران همه هزینه های صرف شده در مورد مقاله هستند.
- لازم است فرم تعهدنامه توسط همه نویسندگان مقاله امضاء و همراه با مقاله ارسال گردد. مسئولیت درستی محتوای مقاله با همه نویسندگان است. (برای دریافت فرم، به بخش راهنمای نویسندگان مراجعه کنید).
- مقاله باید از هرنوع تبعیض نژادی، قومی، جنسیتی و سیاسی عاری باشد.
- برای رعایت محرمانه بودن فرایند ارزیابی، نویسندگان باید در مقاله از ارائه هرگونه اطلاعاتی که منجر به شناخته شدن آنها شود، پرهیز کنند.
- استفاده از جداول، تصاویر، نمودارها و پرسش‌نامه تدوین‌شده توسط دیگران، در مقاله یا گزارش پژوهشی، مستلزم ارجاع به متن اصلی است.
- استناد به منابع معتبر: منابع استفاده شده در تدوین مقاله، باید موثق و معتبر باشند و نباید از منابع مشکوک یا فاقد اعتبار علمی استفاده یا به آنها استناد کرد.
- چنانچه نویسنده(گان) مقاله در هر مرحله از بررسی مقاله و قبل از انتشار تصمیم به بازپس‌گیری مقاله از نشریه بگیرند، باید این درخواست با امضاء و تایید همه نویسندگان از طریق سامانه به نشریه ارسال گردد. نویسندگان موظف به پرداخت و جبران همه هزینه های صرف شده در مورد مقاله هستند.
- بعد از انتشار مقاله، نویسندگان صرفاً در صورت وجود خطا و اشتباهات غیرقابل اصلاح در مقاله، می‌توانند تقاضای حذف مقاله را از نشریه داشته باشند. این درخواست باید با امضاء و تایید همه نویسندگان و ذکر همه دلایل درخواست حذف مقاله به نشریه ارسال گردد. هیات تحریریه بعد از بررسی دلایل تصمیم‌گیری خواهد کرد. همچنین بعد از حذف مقاله، در اولین شماره جاری نشریه دلایل این اتفاق توسط سردبیر به جامعه علمی اعلام خواهد شد.
- وظایف اخلاقی و قانونی داوران
داوران باید با بررسی محتوایی و کیفی مقاله، به سردبیر و اعضای هیأت تحریریه در پذیرش یا رد مقاله کمک نموده و با ارسال اصلاحیه به نویسندگان، در ارتقای سطح کیفی مقاله و نشریه سهیم باشند.
- داور می بایست بلافاصله پس از بررسی خلاصه مقاله، سردبیر نشریه را از تصمیم خود در مورد پذیرش یا عدم پذیرش داوری (به‌دلیل نبودن موضوع مقاله در حوزه کار داور، کمبود وقت یا ...) مطلع نماید و در صورت پذیرش داوری، مقاله را در زمان مقرر داوری کند.
- اگر مقاله خارج از حوزه تخصص داور است، باید از ارزیابی آن امتناع ورزد.
- داوران باید به محرمانه بودن فرایند ارزیابی احترام بگذارند و نباید اطلاعات مربوط به مقاله را قبل، حین و بعد از داوری در اختیار دیگران قرار دهد.
- داوران باید مقالات را به‌طور عینی، بی طرف و عادلانه ارزیابی کنند و از جهت‌گیری‌های شخصی در توصیه‌ها و قضاوت‌های خود اجتناب کنند.
- داوری مقالات می‌بایست براساس مستندات علمی و استدلال کافی باشد و با وضوح و روشنی بیان شود و از دخالت دادن مسائل قومی، ملیتی، نژادی، سیاسی، مذهبی و جنسیتی در داوری پرهیز شود.
- داوران موظف‌اند منابعی را که نویسنده به آنها ارجاع داده شناسایی و بررسی نمایند.
داوران موظف‌اند درصورت مشاهده هرگونه شباهت یا هم‌پوشانی بین اثر ارسالی و مقاله‌ای دیگر، مراتب را به سردبیر اطلاع دهند.
- داوران نباید از اطلاعات یا ایده‌هایی که در فرایند ارزیابی به‌دست آورده‌اند، برای منافع شخصی استفاده نمایند.
- لازم است از ارزیابی مقالاتی که از نظر آنها مشمول تضاد منافع اعم از منافع مشترک مالی، سازمانی، شخصی و یا هرگونه ارتباط یا پیوندهای دیگر با شرکت‌ها، نهادها یا افراد مرتبط با مقالات است، امتناع کنند.
- داوران در صورت آگاهی از هویت نویسنده، بدون اجازه سردبیر نباید به‌صورت مستقیم وارد بحث و ارتباط با وی شوند.
- در صورتی‌که داوران مقاله متوجه شدند مقاله برای نشریه دیگری ارسال شده است یا این‌که مقاله برگرفته از آثار چاپ شده یا چاپ نشده دیگران است، باید سردبیر را در جریان قرار دهند.
- داوران باید از به‌کارگیری عبارات توهین‌آمیز، خشن و غیرعلمی در داوری پرهیز کنند.
- داوران نباید داوری مقاله را بدون اطلاع سردبیر، به شخص دیگری واگذار کنند.
وظایف اخلاقی و قانونی سردبیران
- سردبیر نشریه مسئول گرفتن تصمیم نهایی در پذیرش یا رد مقالات ارسالی است و این امر با کمک هیأت تحریریه و با رعایت مسائل مربوط به حق کپی‌برداری، سرقت علمی و ... ، همچنین صلاحدید داوران انجام می‌گیرد.
- سردبیر باید پیوسته در جهت ارتقای سطح کیفی نشریه تلاش کند .
- سردبیر باید با برخورداری از آزادی و اختیار و با حفظ استقلال علمی، به انجام وظایف سردبیری از جمله پذیرش یا رد مقالات بپردازد و در این رابطه تحت تاثیر عوامل غیر علمی و غیرتخصصی قرار نگیرد.
- قضاوت سردبیر در مورد مقالات، باید صرفاً براساس شایستگی علمی باشد. بنابراین، سوگیری شخصی یا در نظر گرفتن ملیت، جنسیت، مذهب و مسائل قومی، نژادی و سیاسی نباید ملاک رد و قبول مقالات به حساب آید.
- سردبیر و هیأت تحریریه نباید اطلاعات مربوط به مقاله را جز برای داوران، نویسندگان و ویراستاران افشاء کنند.
- آن بخش از مطالب مقالات ارسالی که منتشر نشده‌اند، نباید در پژوهش شخصی سردبیر و یا هیأت تحریریه استفاده شوند.
- اطلاعات و یا ایده‌های محرمانه که از طریق ارزیابی مقالات کسب شده‌اند، لازم است به‌طور محرمانه حفظ شوند و برای منافع شخصی استفاده نشوند.
- سردبیر همیشه باید راهبرد‌هایی را به منظور بالابردن کیفیت مقالات، پیشنهاد داده و اجرا کند.
- سردبیر باید تلاش کند پاسخگوی نیازها و سؤالات و درخواست‌های مخاطبان و نویسندگان باشد.
- سردبیر باید در جهت آموزش اخلاق پژوهش به نویسندگان و مخاطبان کوشا باشد.
- در انجام وظایف سردبیری معیارهای اخلاقی و عقلانی، تحت تأثیر نیازهای مالی قرار نگیرد.
- سردبیر باید به اصلاحات پیشنهادی داوران و در مقابل، به پاسخ‌های مستدل و منطقی نویسندگان احترام بگذارد.
- سردبیر مؤظف است متناسب با عنوان هر مقاله و با توجه به زمینه تخصصی، داورانی شایسته برای مقالات انتخاب کند.
- سردبیر باید یک بانک اطلاعاتی از داوران مناسب برای نشریه تهیه و به‌طور مرتب بر اساس عملکرد داوران آن‌را به‌روز نماید.
- سردبیر لازم است در انتخاب داوران شایسته باتوجه به زمینه تخصصی، سرآمدی، تجربه علمی و کاری، و التزام اخلاقی داوران اهتمام ورزد. همچنین انتظار می‌رود در صورت امکان به درخواست‌های مستدل و منطقی نویسندگان در مورد عدم داوری مقاله توسط داوران خاص، احترام گذاشته شود.
- سردبیر نشریه باید از داوری‌های عمیق و مستدل استقبال، و از داوری‌های سطحی و ضعیف جلوگیری، و با داوری‌های مغرضانه، بی‌اساس یا تحقیرآمیز برخورد کند.
- سردبیر باید نسبت به ثبت و آرشیو اسناد داوری مقالات به‌عنوان اسناد علمی، و محرمانه نگاه داشتن اسامی داوران هر مقاله اقدام لازم را انجام دهد.
- تصمیم‌گیری در مورد پذیرش یا رد مقالات لازم است براساس ارزیابی نظرات تخصصی داوران و سنجش صحت آنها، و مستندات علمی و استدلال کافی انجام شده و اعمال نظر سلیقه‌ای، شخصی، صنفی و غیره در آن راه نداشته باشد.
- سردبیر نشریه مؤظف به اعلام سریع نتیجه تصمیم‌گیری نهایی در مورد پذیرش یا رد مقاله به نویسنده مسئول هستند.
- سردبیر باید کلیه اطلاعات موجود در مقالات را محرمانه تلقی نموده و از دراختیار دیگران قراردادن و بحث درباره جزئیات آن با دیگران احتراز نماید.
- سردبیر مجاز نیست قبل از انتشار مقاله، از داده‌ها یا مفاهیم جدید آن به نفع یا علیه پژوهش‌های خود یا دیگران یا برای انتقاد یا بی‌اعتبارسازی نویسندگان استفاده کنند..
- سردبیر باید از بروز تضاد منافع در روند داوری، باتوجه به هرگونه ارتباط شخصی، تجاری، دانشگاهی و مالی که ممکن است به‌طور بالقوه بر پذیرش و نشر مقالات ارائه شده تأثیر بگذارد، جلوگیری کند.
- سردبیر لازم است داوران را به دقت و اظهارنظر در مورد اصالت و عدم بروز تخلفات انتشاراتی وپژوهشی در مقالات ارسالی تشویق نمایند.
- سردبیر نباید با رد مقالات مورد اتهام یا مقالاتی که تخلف آنها محرز شده، مسئله را پایان یافته بداند و موظف است موارد را تا آخرین مرحله پیگیری نماید. در عین حال لازم است فرصت مناسب جهت پاسخگویی نویسندگانی که متهم به «رفتار غیر اخلاقی انتشاراتی و پژوهشی» شده‌اند، فراهم باشد.
- سردبیر باید نسبت به بررسی و چاپ سریع اصلاحیه و اطلاع‌رسانی شفاف به خوانندگان، برای مقالات چاپ شده‌ای که در آنها خطاهایی یافت شده است، اقدام نمایند.
- از سردبیر انتظار می‌رود از چاپ نقدهای منطقی و قابل قبول از مقالات چاپ شده، استقبال نمایند.
- سردبیر باید به‌طور مستمر نظرات نویسندگان، خوانندگان، و داوران نشریه در مورد بهبود سیاست‌های انتشاراتی و کیفیت شکلی و محتوایی نشریه را جویا شود.
مسئولیت‌های مدیر مسئول
- پیگیری دسترسی آزاد اطلاعات به نشریه و گسترش نشر و اشاعه آن.
- نظارت و پیگیری امور کاری هیئت تحریریه و سردبیر نشریه.
- دخالت نکردن در فرآیند داوری علمی مقالات.
- دخالت نکردن در تصمیمات علمی هیئت تحریریه و سردبیر نشریه.
- رعایت حقوق مادی و معنوی نویسندگان، سردبیر، هیأت تحریریه، داوران، و عوامل اجرایی.
- تأیید نهایی مطالب ارسالی به نشریه برای چاپ و انتشار به لحاظ حقوقی.
وظایف دفتر نشریه
این دفتر مسئولیت ویراستاری و صفحه آرایی مقالات پذیرفته شده و نهایتاً انتشار نسخه‌های چاپی و الکترونیکی مجلات را بر عهده دارد.
وظایف این دفتر، شامل موارد زیر است:
- تعیین و اعلام شفاف سیاست‌های انتشاراتی خود به‌خصوص در رابطه با استقلال تصمیم‌گیری هیئت تحریریه، اخلاق انتشارتی، صیانت از مالکیت فکری و حق چاپ، تضاد منافع، وظایف نویسندگان، داوران، سردبیر و هیئت تحریریه، فرآیند داوری و تصمیم‌گیری، تقاضاهای تجدیدنظر و شکایات، حفظ اسناد علمی فرآیند تصمیم‌گیری، حفظ اطلاعات نویسندگان و داوران، اصلاح یا حذف مقالات پذیرفته شده، و حل اختلاف بین شاکیان و متهمین به «رفتار غیراخلاقی انتشاراتی و پژوهشی».
- تلاش در جهت ویراستاری، صفحه‌آرایی و چاپ نشریه با بیشترین دقت و کیفیت و در کمترین زمان ممکن
- حفاظت از اطلاعات شخصی نویسندگان و محتویات و جزئیات مقالات به‌جز آنچه پس از پذیرش مقالات در نشریه چاپ می‌شود، در حین داوری و پس از تصمیم‌گیری در مورد مقالات. تنها استثنا در این رابطه بررسی موارد مرتبط با «رفتارهای غیراخلاقی انتشاراتی وپژوهشی» توسط نویسندگان، در صورت وجود دلایل قابل قبول می‌باشد.
- حفظ استقلال سردبیر و هیئت تحریریه نشریه
- ارائه آموزش‌های لازم به سردبیر، اعضای هیئت تحریریه و داوران نشریه جهت انجام شایسته مسئولیت‌های ایشان
- تلاش در ارائه آموزش‌های لازم به نویسندگان نشریه، جهت بهبود کیفیت شکلی و محتوایی مقالات و رعایت شایسته اصول اخلاق انتشاراتی و پژوهشی
- همکاری با سردبیر نشریه در حفظ بالاترین سطح اخلاق انتشاراتی و پژوهشی در نشریه و اطمینان از عاری بودن محتویات نشریه از خطا و اشتباهات شکلی و محتوایی
- همکاری با سردبیر نشریه در بررسی گزارش‌های «رفتار غیراخلاقی انتشاراتی و پژوهشی» و ارائه مشاوره تخصصی به شاکیان و متهمین در صورت لزوم
- بررسی درخواست‌های مربوط به استفاده از مطالب چاپ شده در نشریه در انتشارت دیگر با ذکر منبع.
