مشروعیت اعاده دادرسی در ختم دعوا با قسم بتی دروغین از منظر فقه مذاهب و حقوق موضوعه ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.

10.22034/mfu.2024.141140.1425

چکیده

از منظر فقه مذاهب و حقوق موضوعه ایران، سوگند بتّی همانند بینه و اقرار، قاطع دعوای قضایی است. در موارد زیادی بعد از ادای سوگند و صدور حکم قطعی، طرف مقابل با نسبت دروغ به سوگند، درخواست اعاده دادرسی مجدد می‌کند. با توجه به این‌که قانون آیین دادرسی مدنی در احکام قطعی، درخواست اعاده دادرسی در جهات خاصی را به رسمیت شناخته است، این نوشتار به روش تحلیلی ـ توصیفی بر مبنای منابع معتبر فقه مذاهب و حقوق ایران در تلاش است ضمن تبیین ماهیت قطع دعوا با قسم، امکان پذیرش اعاده دادرسی در سوگند کاذب را بررسی کند. سوال اصلی این نوشتار این است که آیا از منظر فقه مذاهب و حقوق موضوعه ایران، ادعای کذب بودن سوگند می‌تواند یکی از جهات اعاده دادرسی به‌ حساب بیاید یا نه؟ یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد دیدگاه فقهای مذاهب این است که وقتی حکم با سوگند یکی از طرفین دعوا قطعی شد، اعاده دادرسی شرعاً مجاز نبوده و در صورت طرح، مسموع نخواهد بود. از منظر حقوق نیز هرچند برخی از حقوقدانان با تأثیرپذیری از ماده 595 قانون جدید آیین دادرسی مدنی فرانسه معتقدند در صورت کذب بودن سوگند، حکم قطعی قابل اعاده دادرسی است، سوگند دروغ از جهات اعاده دادرسی نیست. ادله ارائه شده نشان می‌دهد که از منظر قواعد حقوقی نیز اعاده دادرسی در فرض مذکور، مردود است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Legitimacy of Resumption of jurisdiction in conclusion litigation with factitious defendant’s oath, under jurisprudence of Islamic religions and the Written Law of Iran

نویسندگان [English]

  • mohammad ali raghebi 1
  • Mohammadtagi Moradi 2
1 Associate Professor, departmant of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, University of Qom, Qom, Iran.
2 PHD student, departmant of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, University of Qom, Qom, Iran.
چکیده [English]

From the perspective jurisprudence of Islamic religions and the Written Law of Iran, defendant’s oath is decisive for litigation, just like confession and adequate evidence. However, in many cases, after the oath is taken and a final verdict is issued, the opposing side requests a resumption of the trial, alleging that the oath was false. While the Iranian Civil Procedure Law allows for the reopening of final judgments under certain circumstances, this article employs an analytical-descriptive approach, drawing upon authoritative sources from jurisprudence of Islamic religions and Iranian law, to delves into the nature of termination in litigation based on oaths and examines the possibility of reopening a case based on a false oath. The central question of this article is whether, under Iranian Islamic jurisprudence and law, a claim of a false oath can be considered a valid ground for reopening a case (the proceedings). The findings of this research show that Islamic jurists unanimously agree that according to Shari'ah once a verdict is finalized based on the oath of one of the parties, retrial is impermissible and will not be entertained. From a legal standpoint, while some jurists, influenced by Article 595 of the new French Civil Procedure Code, argue that a final verdict can be reopened if the oath is proven false, false oath is not recognized as a legitimate ground for reopening a case. The presented evidence shows that, according to legal principles, resumption of proceedings under in the mentioned circumstances is also rejected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resumption of jurisdiction
  • Civil proceedings
  • Reasons for proving litigation
  • conclusive oath
  • Islamic jurisprudence

مراجع

ابن ابى­جمهور، محمد بن على. (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیة. قم: دار سید الشهداء للنشر.
إبن­حزم أندلسی، علی بن أحمد. (بی­تا). المحلى بالآثار. بیروت: دارالفکر.
ابن­حمزه حنفی، إبراهیم بن محمد. (بی­تا). البیان والتعریف. بیروت: دارالکتاب العربی.
احمد بن فارس بن زکریا. (1404ق). معجم مقائیس­اللغة. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
امامی، سیدحسن. (بی­تا). حقوق مدنی. تهران: اسلامیه.
بخاری، محمد بن اسمعیل. (1422ق). صحیح بخاری. محقق: محمد زهیر، دمشق: دار طوق­النجاة.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1391ش). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
جوهرى، اسماعیل بن حماد. (1410ق). صحاح ـ تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دارالعلم.
حسن­زاده، مهدی. (1390ش). «مطالعه تطبیقی جهات اعاده دادرسی در حقوق ایران و فرانسه». پژوهش­های حقوق تطبیقی. 15 (4): 14ـ1.
 خمینی، امام، سید روح الله موسوی. (بی­تا). تحریر الوسیلة. قم: موسسه نشر إسلامی.
 دسوقی مالکی، محمد بن أحمد. (بی‌تا). حاشیة الدسوقی على الشرح الکبیر. بیروت: دارالفکر.
 دهخدا، علی­اکبر. (1372ش). لغت­نامه. تهران: دانشگاه تهران.
 رشتى، میرزا حبیب­الله. (1401ق). کتاب القضا. قم: دار القرآن الکریم.
 زیلعی حنفی، عثمان بن علی. (1315ق). تبیین الحقایق. بولاق: امیریة.
 سبزوارى، محمدباقر بن محمد. (1423ق). کفایة الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
 شافعی، محمد بن ادریس. (1410ق). الامّ. بیروت: دار المعرفة.
شمس، عبدالله. (1391ش). آیین دادرسی مدنی؛ دوره پیشرفته. تهران: دراک.
شهید اول، محمد بن مکى. (1417ق). الدروس الشرعیة. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ـــــــــــــ . (1410ق). اللمعة الدمشقیة. بیروت: دار التراث.
شهید ثانی، زین الدین بن علی عاملی. (1435ق). الروضة البهیة. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
ــــــــــ . (1413ق). مسالک الأفهام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
شهیدى تبریزى، میرزا فتاح. (1375ق). هدایة الطالب. تبریز: اطلاعات.
شیخ انصاری، مرتضى. (1415ق)، القضاء و الشهادات. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
 شیخ حر عاملی، محمد بن حسن. (1416ق). وسائل الشیعة. قم: آل البیت علیهم­السلام.
 صدر، سید محمدباقر. (1420ق). قاعدة لا ضرر. قم: دار الصادقین.
 طباطبایى، سیدعلى. (1418ق). ریاض المسائل. قم: آل­البیت علیهم­السلام.
 طریحى، فخرالدین. (1416ق). مجمع البحرین. تهران: مرتضوى.
 طحاوی، أبوجعفر أحمد بن محمد أزدی. (1415ق). شرح مشکل الآثار، تحقیق: شعیب. بیروت: مؤسسة الرسالة.
 طوسی، محمد بن حسن. (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
ـــــــ . (1407ق). کتاب الخلاف. قم: موسسه نشر اسلامی.
 علامه حلى، حسن بن یوسف. (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة. قم: مؤسسه امام صادق علیه‌السلام.
 ـــــــــــ . (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: آل البیت علیهم السلام.
 ــــــــــــ. (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
 عمیدى، سید عمید الدین اعرج حسینى. (1416ق). کنز الفوائد. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
 فاضل آبى، حسن بن ابى­طالب. (1417ق). کشف الرموز. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
 فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف. (1387ق). إیضاح الفوائد. قم: اسماعیلیان.
قانون آیین دادرسى دادگاه‌های عمومی و انقلاب (امور کیفری)، (به اختصار، ق.آ.د.ک.) مصوب 1392.
قانون آیین دادرسى دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امورمدنی)، (به اختصار، ق.آ.د.م.) مصوب 1379.
قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392.
قانون مدنی فرانسه.
 کاسانی، أبو بکر بن مسعود. (1406ق). بدائع الصنائع. بیروت: دار الکتب العلمیه.
 کلینی، محمد بن یعقوب. (1389ش). کافی. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
 گلپایگانى، سید محمد رضا موسوى. (1413ق). کتاب القضاء. قم: دار القرآن الکریم.
 متین­دفتری، احمد. (1343ش). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی. تهران: بی­نا.
محقق حلّى، نجم الدین، جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الإسلام. قم: اسماعیلیان.
ــــــــــ . (1418ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیة. قم: مطبوعات دینی.
محمدی، شهرام و کامبیز محمدی. (1398ش). «بازاندیشی عدالت جزائی در آئین اسلام و یهود». دو فصلنامه تخصصی مطالعات فقه و اصول. 2 (2): 74ـ53.
مسلم بن الحجاج. (بی­تا). المسند الصحیح المختصر. بیروت: دار إحیاءالتراث العربی.
مغنیه، محمدجواد. (1421ق). فقه الإمام الصادق علیه­السلام. قم: انصاریان.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان. (1410ق). مقنعه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مهاجری، علی. (1392ش). مبسوط در آیین دادرسی مدنی. تهران: فکرسازان.
نجفى، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقى، مولى احمد. (1415ق). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: آل­البیت علیهم‌السلام.
نهرینی، فریدون. (1392ش). «اثر اعاده دادرسی بر اجرای حکم قطعی دادگاه». مجله پژوهش‌های حقوقی. شماره 23: 60ـ40.
ــــــــ . (1390ش). «اصول حاکم بر اعاده دادرسی». مجله تحقیقات حقوقی. 14 (55): 27ـ1.
واحدى، قدرت­الله. (1379ش). بایسته­های آیین دادرسی مدنی. تهران: میزان.
وحید خراسانى، حسین. (1428ق). منهاج الصالحین. قم: مدرسه امام باقر علیه­السلام.
هاشمی باجگانی، سید جعفر و محمدرضا بوربور. (1400ش). «آثار و شرایط اعاده دادرسی در حقوق ایران و فرانسه». دوفصلنامه تمدن حقوقی. 4 (9): 124ـ109.
هیتمی، أحمد بن محمد بن حجر. (1357ق). تحفة المحتاج فی شرح المنهاج. قاهره: المکتبة التجاریة الکبرى.
یزدى، سید محمدکاظم طباطبایى. (1414ق). تکملة العروة الوثقى. قم: داورى.
مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب
دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 11
ناشر
مهر 1402
صفحه 181-159

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار