اصول و فنون جمع و دفع تعارض قوانین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

https://doi.org/10.34785/J016.2019.118

چکیده

چنان‏چه قانونگذار در موضوع واحد دو حکم متفاوت صادر نماید، به گونه‏ای که هر یک از آنها دیگری را نفی کند، تعارض دو حکم قانونی محقق است. وقوع تعارض در مفاد قوانین موجب دشواری در اجرای آنها می‏شود. از سویی، اجرای احکام متعدد برموضوع واحد، عقلاً محال و ممتنع است. از سوی دیگر، عقیده به تخصیص یا نسخ ضمنی یکی از دو قانون معارض، نه‏تنها به اجرای ناقص قوانین می‏انجامد، بلکه موجب انتساب تناقض‏گویی به قانون‏گذار نیز می‏شود. از این رو، در همۀ نظام‏های حقوقی جمع و اجرای کامل قوانین در اولویت قرار دارد(اَلجمعُ مَهما اَمکَن اَولی مِنَ الطَّرح) و رسالت اصلی دادگاه‏ها محسوب است.
برخلاف آنچه شهرت یافته است، قاعدۀ جمع و اصل عدم نسخ، در اصل عملی و اثباتی استصحاب ریشه ندارد. بلکه این قاعده در نظام حقوق موضوعه بر اندیشۀ حاکمیت قانون و اصل تفکیک قوا استوار است. دادرس فقط مجری قانون است؛ او اقتدار وضع یا نسخ قانون را ندارد به‏علاوه، از کنار گذاشتن قانون و استنکاف از اجرای آن ممنوع است. در نظام فقهی نیز، تشریع و الغای احکام فقط در شأن شارع مقدس است و مجتهد یا قاضی صلاحیت مخالفت با حکم شرع و اختیار طرد آن را ندارد. مبنای قاعدۀ جمع و دلیل برتری آن بر نسخ و تخصیص قانون در همین نکته نهفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The principles and techniques of reconciling conflict laws

نویسنده [English]

  • Eghbal ali Mirzaei
Assistant professor, law department University of Kurdistan
چکیده [English]

Since tow statements really do treat of precisely the same aspect of a single regulation (=order) conflict of those laws to happen. So the scholar must pursue his endeavors to archive an interpretation which will permit of the reconciliation, and thus of the application of both regulations. For, since each comes from legislator, neither is lightly to be set aside.
In common view, the principle of continuity (isteshab) of prior law between two conflicting law. That principle which presumes the state of affairs at a previous time (state qua ante), really come from proving state.so far, reconciliation conflicting laws is matter of interpretation.
It is perfectly clear that the idea of reconciliation is based on the "idea of rule of law" and principle of "separation of powers". So only legislator con repeal laws that himself enacted previous time. But, judge has no authority to do so. Because, his
in addition, many principles techniques of reconciling suggested in this respect is the idea of diagnosis subject matters of conflicting laws and application each law in its scope is essential rule for reconciliation contrary laws.

کلیدواژه‌ها [English]

  • conflict
  • reconciliation
  • set aside
  • principles
  • techniques
الباجی، ابوالولید سلیمان بن خلف. (۱۴۰۷ ق). احکام الفصول فی احکام الاصول. بیروت: انتشارات دارالغرب الاسلامی.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۶۲). مقدمه عمومی علم حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۹۷). علم موضوع شناسی؛ فقه‏الموضوعات. چاپ اول، تهران: انتشارات گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۷۵). دانشنامه حقوقی. جلد اول، چاپ سوم، تهران: مؤسسه انتشارات امیر‏کبیر.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۷۵). دانشنامه حقوقی. جلد دوم، چاپ سوم، تهران: مؤسسه انتشارات امیر‏کبیر.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۹۰). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. جلد اول، چاپ پنجم، تهران: انتشارات گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (۱۳۸۱). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. جلد پنجم، چاپ دوم، تهران: انتشارات گنج دانش.
خمینی، روح‏الله. (بی‏تا). تحریر‏الوسیله. الجزء الثانی، قم: انتشارات دارالعلم.
خویی، ابوالقاسم. (بی‏تا). اجود التقریرات. قم: انتشارات مکتب المصطفوی.
خویی، ابوالقاسم. (۱۳۹۴ ق). البیان فی‎‏تفسیر‏القرآن. کتاب اول، چاپ سوم، قم: انتشارات مطبعه علمیه.
داوید، رنه. (۱۳۶۴). نظام‌های بزرگ حقوق معاصر. ترجمه سید حسین صفایی، محمد آشوری و عزت‌الله عراقی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
روزنامه رسمی شماره ۲۰۸۷۵ مورخ ۱۶/۸/۱۳۹۵.
صفایی، سید حسین و رحیمی، حبیب‏الله. (۱۳۹۵). مسئولیت مدنی؛ الزامات خارج از قرارداد. تهران: انتشارات سمت.
طباطبایی، سید محمدحسین. (۱۳۷۲). المیزان فی تفسیر‏القرآن. جلد دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
کاتوزیان، ناصر. (۱۳۹۰). فلسفه حقوق. جلد دوم، چاپ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر. (۱۳۸۲). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. چاپ سی و دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
مذاکرات و آراء هیئت عمومی دیوان عالی کشور. (۱۳۸۹). چاپ اول، تألیف و نشر اداره کل وحدت رویه و نشر مذاکرات هیئت عمومی دیوان عالی کشور. تهران.
معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات. (۱۳۹۵). مجموعه آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور. جلد اول، آرای کیفری. چاپ اول، تهران: انتشارات معاونت حقوقی ریاست جمهوری.
معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات. (۱۳۹۵). مجموعه آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور. جلد دوم، آرای حقوقی. چاپ اول، معاونت حقوقی ریاست جمهوری.
معرفت، محمدهادی. (۱۳۷۹). علوم قرآنی. تهران: انتشارات سمت.
مظفر، محمدرضا. (بی‌تا). اصول فقه. طبعه الخامسه. قم: موُسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
میرزائی، اقبال‏علی. (۱۳۹۴). مفهوم و صورت‏های نسخ قانون. مجله حقوقی دادگستری. ۷۹ (۹۰)، ۱۵۲-۱۲۹.
نائینی، محمدحسین غروی. (بی‌تا). فوائد الاصول. تقریر محمدعلی کاظمی، جزءالرابع، قم: موُسسه النشر الاسلامی.
نجفی، شیخ محمدحسن. (۱۳۶۲). جواهر‏الکلام فی شرح شرایع‏الاسلام. جلد چهل و دوم، تعلیق و تصحیح محمود قوچانی. تهران: انتشارات دارالکتب‏الاسلامیه.