بازپژوهی فقهی دیه شکستن ترقوه با تکیه بر نقد و پیشنهاد اصلاح ماده 656 ق.م.ا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی (ره)، بروجرد، ایران.

10.22034/mfu.2023.139574.1326

چکیده

حکم شکستگی استخوان ترقوه در فرض درمان همراه با عیب بر اساس ماده 656 ق.م.ا، دیه مقدر است. مطابق با ماده مذکور، هرگاه هردو استخوان ترقوه بشکند و همراه با عیب درمان شود، دیه آن برابر با دیه انسان کامل خواهد بود. و اگر یک استخوان ترقوه بشکند و همراه با عیب درمان شود، دیه آن برابر با نصف دیه کامل انسان خواهد بود. خاستگاه تقنین مذکور، بر اساس یکی از دو دیدگاه موجود در فقه الدیات است. گروهی از فقهای امامیه با دیدگاه دیه مقدر در جنایت مورد بحث موافق نیستند، بلکه بر این عقیده هستند که برای شکستن ترقوه در فرض درمان همراه با عیب باید به حکومت رجوع نمود. با تتبع در آراء هر دو دیدگاه، معلوم می‌شود؛ قائلین هر یک از دیدگاه‌های مذکور برای اثبات نظر خود به ادله متفاوتی استناد کرده‌اند. پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی به طرح دیدگاه‌های موجود درباره مسئله حاضر پرداخته و ضمن ذکر ادله با استفاده از روش تضارب آراء به نقد و بررسی هر یک از دلایل اقدام کرده است. تحقیقات صورت گرفته منتج به نقد بخشی از ماده 656 ق.م.ا شده است؛ زیرا پذیرش دیه مقدر برای شکستگی ترقوه در فرض درمان با عیب با اشکال‌های متعدد اصولی و فقهی مواجه است، در حالی که رجوع به حکومت برای جنایت مذکور از هرگونه خدشه و نقدی به دور بوده و مختار بسیاری از فقهای امامیه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reappraisal of Legal Compensation (Diyah) for Breaking Clavicle Bone Based on Criticizing and Amending Article 656 of Islamic Penal Code

نویسنده [English]

  • taha zargaryan
Assistant professor, Department of Law, Faculty of Humanities, University of Ayatollah Boroujerdi , Boroujerd, Iran.
چکیده [English]

A broken clavicle, if treated with defect, is compensated for a certain amount of money based on Article 656 of the Islamic Penal Code. According to this article, if both collarbones are broken and treated with defect, its compensation is equal to compensation for a full human (full diyah). If only a clavicle bone is broken and it is treated with the defect, its compensation is equal to the half diyah of a full human. The origin of the aforementioned legislation is based on one of two opinions in jurisprudence. A group of Imami jurists do not agree with the certain compensation incumbent in the first presumption, but they believe that a broken clavicle, if treated with defect, must be remitted to the state (hukūma). A study of both groups' opinions shows that their proponents cited different arguments to prove their views. Using the descriptive-analytical method, this research studies and criticizes the opinions, in addition to mentioning their evidence. The research results in criticism of part of Article 656 of the Islamic Penal Code, as the acceptance of a certain compensation for a broken clavicle, if treated with defect, has many fundamental and jurisprudential problems, while in case of remitting to the state, the ruling would be far from any criticism, and so it is accepted by many Imami jurists.

کلیدواژه‌ها [English]

  • compensation (diya)
  • state
  • fracture
  • clavicle
  • defect

مراجع

ابن عبد البر، أبوعمر یوسف بن عبد الله بن محمد. (1400 ق). الکافی فی فقه أهل المدینة. ریاض: مکتبة الریاض الحدیثة.
ابن قدامة، أبو محمد موفق الدین عبد الله بن أحمد. (1388 ق). المغنی. مصر: مکتبة القاهرة: الطبعة.
ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1363 ش). من لا یحضره الفقیه. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، چاپ اول.
ابن‌حمزه، محمد بن علی. (1418 ق). الوسیلة إلی نیل الفضیلة. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی (ره).
ابن‌داوود، تقی الدین الحسن بن علی بن داود الحلی. (1383 ش). رجال. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ابن‌فهد حلی، احمد بن محمد. (1407 ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم.
بای، حسینعلی. تأملی.(1394 ش). در قاعده «دیه شکستگی استخوان‌ها». حقوق اسلامی، دوره 12، شماره 44، صفحه 31-65.
بیگی، جمال و نوجوان، محمد رضا. (1399). «مطالعه تطبیقی احکام و قواعد ناظر بر جنایات علیه زن در فقه امامیه و اهل سنت». مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب. 3 (1): 95- 74.
تبریزی، جواد. (1387 ش). تنقیح مبانی الأحکام. قم: دار الصدیقة الشهیدة (سلام الله علیها).
ترحینی عاملی، محمد حسن. (1385 ش). الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة. بی‌جا: دار الفقه للطباعة و النشر.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1416 ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، چاپ اول.
خوئی، سید ابوالقاسم. (1418 ق). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی.
دریک، ریچارد. (1392 ش). آناتومی گری برای دانشجویان. ترجمه: اکبری، محمد، تهران: انتشارات ابن سینا.
الشافعی، أبو عبد الله محمد بن إدریس. (1410 ق). الأم. بیروت: دار المعرفة.
شهید ثانی، زین‌‌الدین بن علی. (1410 ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: مکتبة الداوری.
شهید ثانی، زین‌‌الدین بن علی. (1413 ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
صیمری، مفلح بن حسن. (1420 ق). غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار الهادی.
طباطبایی کربلایی، علی بن محمد علی. (1418 ش). ریاض المسائل (ط. الحدیثة). قم: مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.
طوسی، محمد بن حسن. (1365 ش). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، محمد بن حسن. (1387 ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. تهران: مکتبة المرتضویة.
طوسی، محمد بن حسن. (1407 ق). الخلاف. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1381 ق). ‌ترتیب خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال. مشهد مقدس: آستان قدس رضوی بنیاد پژوهشهای اسلامى.
فاضل هندی، محمد بن حسن. (1416 ق). کشف اللثام عن قواعد الأحکام. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی.
الکاسانی، علاءالدین. (1406 ق). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع. بی­جا: دار الکتب العلمیة.
محقق حلی، جعفر بن حسن. (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان.
مدنی کاشانی، رضا. (1408 ق). کتاب الدیات. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم.
مظفر، محمد رضا. (1430 ق). اصول الفقه. بیروت: ذوی القربی.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد. (بی­تا). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم.
موسوی خوانساری، احمد. (1355 ش). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع. تهران – ایران: مکتبة الصدوق.
موسوی سبزواری، عبدالاعلی. (1413 ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام. قم: السید عبد الاعلی السبزواری.
نجاشی، احمد بن علی. (1365ش). رجال النجاشی. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم.
نجفی، محمدحسن بن باقر. (بی­تا). جواهر الکلام (ط. القدیمة). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
والیانی، علی. (1392 ش). آناتومی عمومی. تهران: دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با همکاری انتشارات مانی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار