سیر تاریخی تقابل اصل رضا و شکل‌گرایی در ادبیات فقهی حقوقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حقوق، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد،ایران.

2 استادیارگروه فقه و حقوق امامیه،دانشکده فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه حقوق، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد،ایران.

10.22034/mfu.2023.62893

چکیده

چکیده
شکل‌گرایی و اصل رضا از جمله مباحثی هستند که دیرباز در علم حقوق مطرح بوده‌اند. در علم حقوق، زمانی‌که صحبت از تقابل و رویارویی اصل رضایی بودن اعمال حقوقی با شکل‌گرایی می‌شود، به یک نتیجه دیرینه می‌رسیم که اصل بر رضایی بودن اعمال حقوقی است و شکل‌گرایی نسبت به این اصل در مرتبه دوم قراردارد؛ اما امروزه در حقوق غرب، پس از طی دوران افراط ‌و ‌تفریط درزمینه‌ی اجرای دو‌ اصل مذکور، به نظر ‌می‌رسد با تدوین اشکال نوین و با اهداف جدید و متفاوت، تقابل اصل رضا و شکل‌گرایی به میزان قابل‌توجهی کاسته شده‌است تا‌جایی‌که می‌توان گفت اصل رضا و شکل‌گرایی بدون نقض یکدیگر، در راستای تعالی علم حقوق در حیطه‌ی اعمال حقوقی، پیش ‌می‌روند. در عصر حاضر فرم‌هایی که عمل حقوقی را مقید می‌کنند به‌طور بی‌سابقه‌ای پدیدار ‌گشته‌است که همگی دارای اهداف معقول و مصلحت‌جویانه هستند؛ برای مثال امروزه حقوق غرب، با لزوم پدید‌آوردن رابطه حقوقی بین کاردان ماهر و یک فرد ناشی در قالب فرم نوشتاری و حاوی اطلاعات لازم، به حمایت از مصرف‌کنندگان در برابر فروشندگان حرفه‌ای می‌پردازد. این تحقیق که با روش کتابخانه‌ای صورت گرفته‌است و به شیوه تحلیلی- توصیفی تدوین شده‌است، به این نتیجه دست‌می‌یابد که همگامی اصل رضا و شکل‌گرایی نوین بر‌خلاف حقوق غرب در فقه معاصر و حقوق ایران چندان مورد استقبال اندیشمندان این حوزه قرار نگرفته‌است و هم‌چنان رضایی بودن اعمال حقوقی در برابر شکل-گرایی نوین یک اصل تلقی می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Chronology of Conflict between Consent Principle and Formalism in Legal Jurisprudential Literature

نویسندگان [English]

  • samira chami 1
  • hamed rostami najaf abadi 2
  • masoud shirani 3
1 PhD student, Department of Law, Najaf Abad Branch, Islamic Azad University, Najaf Abad, Iran.
2 Assistant Professor, Imamiyah jurisprudence Department, Faculty of Islamic Jurisprudence and Law, International University of Islamic Religions, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Law, Najaf Abad Branch, Islamic Azad University, Najaf Abad, Iran.
چکیده [English]

 
Formalism and the consent principle have been open to discussion in law for a long time. When speaking about the principle of consensualism encountering with formalism in law, it is usually concluded that the principle of consensualism is ranked as first and formalism as the second. However, today after going through extremes in implementing these principles in western law, it seems that the confrontation of originality with formalism has been significantly reduced due to new forms and goals. Therefore, it can be said that these two are implemented in law proceed without breaching each other and in line with elevating the science of law in the field of legal practices. Today, the forms that bind legal practice have appeared unprecedentedly, all of which have reasonable and expedient goals; for instance, western law protects consumers against professional sellers in request to establish a legal relation between a skilled worker and an amateur individual in a written form containing the necessary information. Based on the descriptive-analytical method, this research conclud
es that the synchronicity of the consent principle and modern formalism, in contrast to Western law, in contemporary jurisprudence and Iranian law, has not been well received by scholars in this field. Additionally, the consensualism of legal acts against the new formalism is considered as a principle.

کلیدواژه‌ها [English]

  • principle of consensualism
  • principle of freedom of contract
  • ceremonial contracts
  • formalism

مراجع

اسماعیلی، محسن. (1397) . «اصل حاکمیت اراده در حقوق غرب و اسلام مبانی، آثار و پیشینه تاریخی». پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب. 5(16):26-3.
امامی، حسن. (1401). حقوق مدنی. چ 40. تهران: اسلامیه.
امیری قائم‌مقامی، عبدالمجید. (1378). حقوق تعهدات. چ 2. تهران: میزان.
امین، حسن. (1382). تاریخ حقوق ایران. چ 1. تهران: دائره‌المعارف ایران‌شناسی.
انصاری، مرتضی. (1374ق). حاشیه المکاسب. قم: اسماعیلیان.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1401). تأثیر اراده در حقوق مدنی . چ 14. تهران: گنج دانش.
خویی، ابوالقاسم. (1383 ق). مصباح الفقاهه. بیروت: دارالهادی.
خمینی، روح‌الله. (1363). کتاب البیع. قم:اسماعیلیان.
رفیعی‌مقدم، علی. (1390). اصل رضایی‌بودن اعمال حقوقی. چ 1. تهران، دانشگاه امام صادق.
شایگان، علی. (1375). حقوق مدنی. چ 2. قزوین: طه.
شحاته، شفیق. (1936م). النظریه العامه للالتزامات فی الشریعه الاسلامیه. قاهره: مطبعه الاعتماد.
شریفی، محمد . (1387). فرهنگ ادبیات فارسی. چ 1. تهران: فرهنگ نشر نو و انتشارات معین.
شریفی، علیرضا. (1397)«دخالت موازین حقوق بشر در اصل حاکمیت اراده»، دو فصلنامه مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب. 1(1):126-100.
شهیدی، مهدی. (1387). حقوق مدنی، تشکیل قراردادها و تعهدات. چ 7. تهران: مجد.
شهیدی، مهدی. (1401). حقوق مدنی 6 . چ 27 . تهران: مجد.
شهید ثانی. (1414ه.ق). مسالک الافهام. جلد سوم. قم:موسسه المعارف الاسلامیه.
صدرالدین‌شیرازی. (بی‌تا). محمد، البیع. بی‌جا: بی‌نا.
صفایی، حسین. (1401). دوره مقدماتی حقوق مدنی . چ 37. تهران: میزان.
طباطبایی، علی. (1409 ه.ق). ریاض المسائل. قم: آل البیت، چاپ سنگی.
طباطبایی یزدی، محمدکاظم. (1324 ه.ق). حاشیه المکاسب. چاپ سنگی.
عدل، مصطفی. (1394). حقوق مدنی. چ2. تهران: خرسندی.
غروی اصفهانی، محمدحسین . (1363 ق). حاشیه المکاسب. قم: مجمع الذخایر الاسلامیه.
غروی‌ایراونی، علی. (بی‌تا). حاشیه المکاسب. چاپ سنگی.
قاسمی، محسن. (1388). شکل‌گرایی در حقوق مدنی. چ 1. تهران: میزان.
قره داغی، علی محی‌الدین‌علی. (1423ه.ق). مبدأ الرضا فی العقود. بیروت:دارالبشائر الاسلامیه.
قنواتی، جلیل و امید غلامعلی تبارفیروزجایی، (1397). «مبنای فلسفه تحقق قرارداد»، نشریه پژوهش‌های اعتقادی کلامی 8(31):174-155.
کاتوزیان، ناصر. (1385). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. چ 50. تهران:سهامی انتشار.
کاتوزیان ناصر. (1401). قواعد عمومی قراردادها. چ 7. تهران: گنج دانش.
کاتوزیان، ناصر. (1392). اعمال حقوقی قرارداد-ایقاع. چ8. تهران: سهامی انتشار.
کوویلیه، آرمان. (1385). جامعه‌شناسی قضایی. چ 1. تهران:انتشارات امیرکبیر.
محقق اردبیلی. (1418ق). مجمع الفایده و البرهان. قم: النشر الاسلامی.
محقق ثانی . (1408ق). جامع المقاصد. بیروت:آل البیت.
محقق داماد، مصطفی. (1383). قواعد فقه بخش مدنی مالکیت و مسئولیت. چ 11. تهران‌: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق سبزواری. (بی‌تا). کفایه الاحکام. اصفهان:مدرسه صدرمهدوی.
محمصانی، صبحی. (1948م). النظریه العامه للموجبات و العقود فی الشریعه الاسلامیه. بیجا:بی‌نا.
مغربی،‌محمود عبدالمجید. (1988م). احکام العقد فی الشریعه الاسلامیه. بیروت:المکتبه الحدیثه.
مکارم‌شیرازی. (1441 ه.ق). انوار الفقاهه. قم:موسسه الامام امیر المومنین.
میرفتاح. (1418ق). عناوین. قم: النشر الاسلامی.
نائینی و خوانساری. (1418ق). منیه الطالب فی شرح المکاسب. قم: نشر الاسلامی.
نجفی، محمدحسن. (1400ق). جواهر الکلام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
 Abdalla, F. A. (1974). Aspects nouveaux du formalisme dans les contrats civils: étude comparative (Doctoral dissertation, Publications de l'Université du Caire).‏
Afia .(1974), l'acte juridiqe abstrait, imp.universite found 1. Le caire.
Castaldo, A., & Lévy, J. P. (2002). Histoire du droit civil.‏
Charny, D. (1999). The new formalism in contract. U. Chi. L. Rev., 66, 842.‏
Flour, J., Aubert, J. L., & Savaux, E. (2013). Droit civil. Les obligations: 1. L'acte juridique. Sirey.‏
Gazzaniga, J. L. (1992). Introduction historique au droit des obligations. PUF.‏
Lieberman, D. (1998). Contract before „Freedom of Contract “. The State and Freedom of Contract, 89.‏
Naṣr, T. (1933). Essai sur l'histoire du droit persan dès l'origine à l'invasion arabe. (No Title).‏
Nicod, M. (Ed.). (2001). Les affres de la qualification juridique. Presses de l’Université Toulouse Capitole.‏

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار