بازخوانی روایات امامیه در حوزه طهارت آب؛ تبیین یک ملاک نوین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای الهیات و معارف اسلامی، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

2 استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اهل البیت (ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

10.22034/mfu.2022.62609

چکیده

از قرون نخستین، نظر مشهور در میان اغلب علمای مذاهب اسلامی این بوده است که آب‌ قلیل پس از برخورد با نجاست، ناپاک دانسته می‌شود، حتی اگر اوصاف سه‌گانه آن یعنی رنگ، بو و طعم آب تغییر نکند؛ اما به رغم این شهرت، نظر‌ شماری از امامیه به ویژه در قرون متأخر و معاصر و نیز نظر مالکیه به خلاف قول مشهور بوده است. پژوهش پیش‌رو روایات امامیه در این حوزه را با روش «فقه‌الحدیث» مورد بازخوانی قرار داده و با بهره‌گیری از مفهوم علمی نسبت، در این خصوص به ملاک یا قاعده‌ای دست یافته است که نظر غیر مشهور امامیه در این حوزه را که مطابق با نظر مالکیه است، تأیید می‌نماید. بر این اساس، ناپاک دانستن آب به مقدار آن بستگی ندارد، بلکه به نسبت میان نجاست و آب بستگی دارد. در نتیجه، آب چه قلیل باشد، چه کثیر، تنها هنگامی نجس دانسته می‌شود که نسبت ناپاکی در آب به حدی برسد که سبب تغییر اوصاف یا خصوصیات سه‌گانه آب شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reappraisal of Imāmī Traditions Concerning Purity of Water; Explanation of a New Criterion

نویسندگان [English]

  • farhad rahmanpour 1
  • amir Ahmadnezhad 2
1 PhD in Theology and Islamic Studies, department of Quran and Hadith Sciences, Islamic Azad University, Isfahan Branch (Khorasgan), Isfahan, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Ahl al-Bayt Studies, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Since the early centuries, the generally accepted (mashūr) view among most of the scholars of Islamic schools of thought has been that scant (qalīl) water is considered impure after coming into contact with impure objects, even if its three qualities, i.e. the color, smell and taste of the water, do not change; but despite this accepted view, some opinions of Imāmī jurists, especially in the later and contemporary centuries, as well as Mālikīs’ opinion, have been contrary to the generally accepted view. The present research has reappraised the Imāmī traditions in this field with fiqh al-ḥadīth (science of tradition comprehension) method and by using the scientific concept of proportion in this regard has reached a criterion or rule that confirms the unpopular opinion of the Imāmīs in this area, which is in accordance with the opinion of Mālikīs. On this basis, considering water as impure does not depend on its quantity, but rather on the proportion of impurity in the water. As a result, whether the water is scant or abundant (kathīr), it is considered impure only when the proportion of impurity in the water reaches such a level that it changes the three qualities of water.

کلیدواژه‌ها [English]

  • fiqh al-ḥadīth
  • Imāmī traditions
  • Mālikīs
  • purity
  • water transformation
  • rule of proportion

مراجع

ابن‌ادریس حلی، محمد بن احمد. (1410ق). السرائر الحاوی، تحقیق: موسوی. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین‏.
ابن‌اثیر، مبارک بن محمد. (1367ش). النهایۀ فی غریب الحدیث و الاثر. تحقیق: طناحی و زاوی. چاپ چهارم. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمد بن علی. (1385ق). علل الشرائع. قم: کتابفروشی داوری.
ابن‌درید، محمد بن حسن. (1988م). جمهرۀ اللغۀ. بیروت: دارالعلم للملایین.
ابن‌ماجه قزوینی، محمد بن یزید. بی تا. سنن. تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی. بیروت: دارالاحیاء الکتب العربیۀ.
اردبیلی، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائدۀ و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان. تصحیح: مجتبی عراقی و همکاران. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
أزهری، محمد بن احمد. (1421ق). تهذیب اللغۀ. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
برزگر، مهدی؛ امامی‌پناه، محمدامین. (1395ش). «عدم تنجیس آب قلیل به مجرد ملاقات نجاست». فقه اهل بیت (ع). 88، 109-45.
جزیری، عبدالرحمن. (1424ق). کتاب الفقه علی المذاهب الاربعۀ. چاپ دوم. بیروت: دارالکتب العلمیۀ.
جوهری، اسماعیل بن حماد. (1376ق). الصحاح. تحقیق: عطار. بیروت: دار العلم للملایین.
حُرِّ عاملی، محمد بن حسن.(1409ق). وسائل الشیعۀ. تحقیق: مؤسسه آل البیت (ع). قم: مؤسسه آل البیت (ع).
حلی، جعفر بن حسن. (1407ق). المعتبر فی شرح المختصر. تحقیق: محمد علی حیدری و دیگران. قم: مؤسسه سید الشهداء.
حلی (علامه)، حسن بن یوسف. (1413ق). مختلف الشیعۀ فی احکام الشریعۀ. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
خویی، سیدابوالقاسم. (1390ق). معجم رجال الحدیث. قم: مرکز نشر الثقافۀ الاسلامیۀ فی العالم.
رحمان‌پور، فرهاد؛ احمدنژاد، امیر. (1398ش). «بازخوانی واژه های کُر و رَطل با تأکید بر روایات امامیه». پژوهش‌های فقهی تا اجتهاد. 5: 59-27.
صادقی تهرانی، محمد. (1378ش). رساله توضیح المسائل نوین. چاپ سوم. تهران: امید فردا.
طوسی، محمد بن الحسن. (1390ق). الاستبصار. تحقیق: حسن الموسوی. تهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
طوسی، محمد بن الحسن. (1407ق). تهذیب الاحکام. تحقیق: حسن الموسوی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
علی جمعه، محمد. (1421ق). المکاییل و الموازیین الشرعیۀ. قاهره: القدس.
فیض، علیرضا. (1382ش). ویژگیهای اجتهاد و فقه پویا. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فیض کاشانی، محمد محسن. (1401ق). مفاتیح الشرائع. قم: کتابخانه آیۀ الله مرعشی نجفی.
فیض کاشانی، محمد محسن. (1406ق). الوافی. اصفهان: کتابخانه امیرالمؤمنین (ع).
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین. چاپ دوم. قم: نشر هجرت.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. تصحیح: غفاری و آخوندی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
ماهان، بروس هـ. (1371ش). شیمی عمومی. ترجمه: صادقی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مرادخانی، احمد و رحیمی، مجتبی. (1393ش). «تأملی بر تنجیس آب قلیل به صرف ملاقات با نجس». مطالعات فقهی و فلسفی. 5 (19): 106-75.
مرادخانی، احمد و رحیمی، مجتبی. (1395ش). «نقد ادله مشهور بر تنجیس آب قلیل ملاقی با نجس». مطالعات فقهی و فلسفی. 7 (25): 31-7.
مجلسی، محمد باقر. (1403ق). بحار الأنوار. تحقیق: جمعی از محققان. چاپ دوم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ـــــــ . (1404ق). مرآۀ ‌العقول. تحقیق: رسولی محلاتی. چاپ دوم. تهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
ـــــــــ . (1406ق). ملاذ الأخیار. تحقیق: رجایی. قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
مغنیه، محمدجواد. (1421ق). الفقه علی المذاهب الخمسۀ. چاپ دهم. بیروت: دار التیار الجدید- دار الجواد.
الموسوعۀ الفقهیۀ. (1420ق). چاپ اول. کویت: وزارۀ الأوقاف و الشئون الإسلامیۀ- الکویت.
مورتیمر، چارز. (1380ش). شیمی عمومی. ترجمه: یاوری. چاپ هشتم. تهران: نشر علوم دانشگاهی.
نوری، سیدحسین، (1391ش). «راه‌های تشخیص آب کر». پژوهش‌های فقهی. 8 (2): 205-191.
هاشمی شاهرودی. (1426ق). فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل بیت علیهم السلام. قم: مؤسسه دائرۀ‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
یزدی، سید محمد کاظم طباطبایی. (1419ق). العروة الوثقی (المحشی). تحقیق: محسنی سبزواری. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب
دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9
ناشر
مهر 1401
صفحه 198-178

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار