نگرشی نو به نظام جزیه در فقه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار معهد عالی مدارس علوم اسلامی اهل سنت جنوب ایران، مجتمع دینی خنج، خنج، ایران

10.22034/mfu.2022.62475

چکیده

اسلام به ­هنگام تشریع احکام خود بر اساس عرف آن زمان، مالیاتی بر جنگجویان غیرمسلمان متقاضیِ سکونت در سرزمین­های اسلامی (جزیه) وضع کرده است. مقدار این مالیات در مقابل مالیات­های گرفته شده توسط دولت­های غیر اسلامی بسیار کمتر بوده و در برابر آن، جان و مال غیرمسلمانان در حمایت حکومت اسلامی قرار می­گرفته است. نظام جزیه در اسلام بر سه اصل استوار است: تراضی دو طرف قرارداد، اندک بودن مقدار جزیه و معافیت غیرمسلمانانِ متعهد از شرکت در دفاع از سرزمین اسلامی. اسباب، شرایط، موارد سقوط و فلسفه گرفتن جزیه نشان می­دهد که اسلام به‌دنبال توهین و ذلت غیرمسلمان نبوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A New Approach towards the Jizya (Poll Tax) system in Islamic Jurisprudence

نویسنده [English]

  • mohammadamin amini
Assistant Professor, Higher Institute of Sunni Islamic Sciences Schools in South Iran, khonj Religious Complex, khonj , Iran
چکیده [English]

When legislating its rulings based on the international customs of the time, Islam introduced a tax called jizya on a group of non-Muslim combatants who applied for residence in Islamic lands. The amount of this tax was much less compared to the taxes collected by non-Islamic countries, and in return for it, the lives and property of non-Muslims were protected by the Islamic state. The jizya system in Islam is based on three principles: mutual agreement of the parties of the contract; the small amount of the jizya, and the exemption of committed non-Muslims from participation in the defense of the Islamic land. The reason, conditions, instances of lapse and the philosophy of jizya collection show that Islam was not seeking to insult and humiliate non-Muslims.

کلیدواژه‌ها [English]

  • jizya (poll tax)
  • zimmi (non-Muslim citizens)
  • Islamic jurisprudence

مراجع

ابن­اثیر، مبارک بن محمد. (1399ق). النهایة. بیروت: المکتبة العلمیة.
ابن­عربی، محمد بن عبدالله. (1424ق). أحکام القرآن. چ3. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن­همام، کمال الدین. (بی­تا). فتح القدیر. بیروت: دارالفکر.
ابن­تیمیه، عبدالسلام بن عبدالله. (1404ق). المحرر فی الفقه. چ2، ریاض: مکتبة المعارف.
ابن­حزم، علی بن احمد. (بی­تا). المحلی. بیروت: دارالفکر.
ابن­رشد، محمد بن احمد. (1408ق). المقدمات الممهدات. چ1. بی­جا: دارالغرب اسلامی.
ابن­زکریا انصاری، زکریا بن محمد. (1422ق). أسنى المطالب. چ1. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن­عابدین، محمدامین بن عمر. (1412ق). رد المحتار على الدر المختار. چ2. بیروت: دارالفکر.
ابن­عاشور، محمدالطاهر. (1984م). التحریر والتنویر. تونس:  الدارالتونسیة.
ابن­عبدالبر، یوسف بن عبدالله. (1400ق). الکافی فی فقه أهل المدینة. چ3. ریاض: مکتبة الریاض الحدیثة.
ابن­عربی، محمد بن عبدالله. (1424ق). أحکام القرآن. تحقیق: محمد عبدالقادر عطاء. چ3. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن­فارس، احمد. (1399ق). معجم مقاییس اللغة. بیروت: دارالفکر.
ابن­قدامه، موفق­الدین. (1405ق). المغنی. چ1. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن­مازه، محمود بن احمد. (1424ق). المحیط البرهانی. چ1. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن­مرتضی، احمد بن یحیی. (1422ق). البحر الزخار. چ1. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن­مفلح، ابراهیم بن محمد. (1423ق). المبدع. ریاض: دار عالم الکتب.
ابن­مودود، عبدالله بن محمود. (1356ق). الاختیار لتعلیل المختار. تحقیق: محمود ابودقیقه. قاهره: مطبعة الحلبی.
ابوداود، سلیمان بن اشعث. (بی­تا). سنن أبی­داود. بیروت: دارالکتاب العربی.
اطفیش، محمد بن یوسف. (1405ق). شرح کتاب النیل. چ3. جده: مکتبه الارشاد.
بابرتی، محمد بن محمد. (بی­تا). العنایة شرح الهدایة. بیروت: دارالفکر.
بخاری، محمد بن اسماعیل. (1407ق). صحیح البخاری. چ3. یمامة: دار ابن کثیر.
بعلی، محمد بن علی. (1406ق). مختصر الفتاوى المصریة لابن تیمیة. چ2. دمام: دار ابن قیم.
بَلَاذُری، احمد بن یحیى. (1988م). فتوح البلدان. بیروت: مکتبة الهلال.
ترمذی، محمد بن عیسى. (بی تا). سنن الترمذی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
تقی­الدین حصنی، ابوبکر بن محمد. (1994م). کفایة الأخیار. چ1. دمشق: دارالخیر.
جرجی زیدان .(1379ش). تاریخ تمدن اسلامی. ترجمه: علی جواهرکلام. چ9. تهران: انتشارات امیرکبیر.
خطیب شربینی، محمد بن احمد. (بی­تا). مغنی المحتاج. بیروت: دارالفکر.
خوارزمی، محمد بن احمد. (بی­تا). مفاتیح العلوم. چ2. بیروت: دارالکتاب العربی.
دارقطنی، علی بن عمر. (1386ق). سنن الدارقطنی. بیروت: دارالمعرفة.
دسوقی، محمد بن احمد. (بی­تا). حاشیة الدسوقی على الشرح الکبیر. بیروت: دارالفکر.
رشید رضا، محمد. (1990م). تفسیر المنار. مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
زبیدی، محمد بن محمد. (بی­تا). تاج العروس. بی­جا: دارالهدایة.
زرکشی، محمد بن عبدالله. (1423ق). شرح الزرکشی على مختصر الخرقی. بیروت: دارالکتب العلمیة.
زیدان، عبدالکریم. (1408ق). احکام الذمیین و المستأمنین. چ2. بیروت: مؤسسة الرسالة.
سرخسی، محمد بن احمد. (1421ق). المبسوط. چ1.  بیروت: دارالفکر.
شیرازی، ابواسحاق ابراهیم بن علی. (1403ق). التنبیه. بیروت: عالم الکتب.
صاوی، احمد بن محمد. (بی­تا). حاشیة الصاوی على الشرح الصغیر. بی‌جا: دار المعارف.
طباره، عفیف عبدالفتاح. (1995م). روح الدین الاسلامی. چ30. بیروت: دارالعلم الملایین.
طبرانی، سلیمان بن احمد. (1415ق). المعجم الأوسط. قاهره: دارالحرمین.
طبری، محمد بن جریر. (1407ق). تاریخ الأمم و الملوک. چ1. بیروت: دارالکتب العلمیة.
طوسى، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. تحقیق: سیدمحمدتقی کشفی. چ3. تهران: المکتبه المرتضویه.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (بی­تا). تذکرة الفقهاء. چ1. قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
ـــــــ  .(1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة. چ1. قم: مؤسسة الإمام الصادق.
علیش، محمد بن احمد. (1409ق). منح الجلیل. بیروت: دارالفکر.
عمید زنجانی، عباسعلی. (1344ش). اسلام و همزیستی مسالمت آمیز. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
فولادوند، محمدمهدی. (1376ش). ترجمه قرآن کریم. تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. (1426ق). القاموس المحیط. چ8. بیروت: مؤسسة الرسالة.
قاضی ابویوسف، یعقوب بن ابراهیم. (بی­تا). الخراج. بی­جا: مکتبة الأزهریة للتراث.
قرافی، شهاب الدین. (1994م). الذخیرة. بیروت: دارالغرب.
ـــــــ  . (بی­تا). الفروق. بی جا: عالم الکتب.
ـــــــ . (1421ق). تنقیح الفصول. مکة: جامعة أم­القرى.
قرطبی، محمد بن احمد. (1384ق). الجامع لأحکام القرآن. چ2. قاهره: دارالکتب المصریة.
قلیوبی، احمدسلامة و عمیرة. (1415ق). حاشیتا قلیوبی و عمیرة علی منهاج الطالبین. بیروت: دارالفکر.
کاسانی، علاءالدین. (1982م). بدائع الصنائع. بیروت: دارالکتاب العربی.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1363ش). الأصول من الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
ماوردی، علی بن محمد. (بی­تا). الأحکام السلطانیة. قاهره: دارالحدیث.
مرداوی، علاءالدین. (1419ق). الإنصاف. چ1. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مرغینانی، علی بن ابی­بکر. (بی­تا). الهدایة. بی‌جا: المکتبة الإسلامیة.
مسلم، ابوالحسن نیشابوری. (بی­تا)، صحیح مسلم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مقدسی، عبدالرحمن. (بی­تا). الشرح الکبیر على متن المقنع. بیروت: دارالکتاب العربی.
منتسکیو. (1362ش). روح القوانین. ترجمه: علی اکبر مهتدی. چ8. تهران: انتشارات امیرکبیر.
نجفی، محمدحسن. (بی­تا). جواهرالکلام. چ7. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نسائی، احمد بن شعیب. (1411ق). سنن الکبری. چ1. بیروت: دارالکتب العلمیة.
نظّام و گروهی از فقهای هند. (1411ق). الفتاوى الهندیة. بیروت: دارالفکر.
نفراوی، احمد بن غنیم. (بی­تا). الفواکه الدوانی. بی‌جا: مکتبة الثقافة الدینیة.
نمله، عبدالکریم. (1420ق). المُهذَّب فی علم أصول الفقه المقارَن. چ1. ریاض: مکتبة الرشد.
نوری، میرزا حسین. (1408ق). مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل. قم: مؤسسة آل البیت.
 نووی، محیی­الدین یحیی بن شرف. (1405). روضة الطالبین. بیروت: المکتب الإسلامی.
 ـــــــــ . (1425ق). منهاج الطالبین. چ1. بیروت: دارالفکر.
هیثمی، علی بن ابی­بکر. (1412ق). مجمع الزوائد ومنبع الفوائد. بیروت: دارالفکر.
مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب
دوره 5، شماره 2 - شماره پیاپی 9
ناشر
مهر 1401
صفحه 106-86

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار