بررسی تطبیقی نظریه فقهی امام خمینی و علامه نورسی در حوزه وحدت و تقریب مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه عرفان و تصوف، دانشکده عرفان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

2 استادیار، گروه عرفان نظری و اندیشه‌های امام خمینی(ره)، دانشکده عرفان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

3 استادیار، گروه عرفان نظری و اندیشه‌های امام خمینی(ره)، دانشکده ادیان ، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

https://doi.org/10.34785/J016.2021.276

چکیده

ریشه‌های جریان اسلام‌گرایی در ترکیه را در تاریخ معاصر باید در بدیع‌الزمان سعید نورسی جست که در آثار مختلفش بر وحدت و اتحاد بین مسلمانان و پرهیز از تفرقه تأکید دارد. لذا اندیشه وحدت در مرکز افکار مصلحانه اش قرار دارد و به موضوعات دیگر در راستای وحدت می نگرد اما شناخت جامعی از اندیشه های تقریبی این عالم بزرگ در ایران وجود ندارد لذا پژوهش حاضر نقش مهمی در پرکردن این شکاف شناختی خواهد داشت. بر این اساس سوال اصلی این مقاله اینست که وجوه اشتراک و افتراق اندیشه وحدتگرای علامه نورسی با اندیشه امام کدامند؟ و در این راستا سعی دارد بر اساس روش تحلیل محتوای آثار وی و مقایسه آن با رویکردهای حضرت امام موارد مشترک اندیشه سیاسی و تفاوتهای این دو اندیشمند وحدتگرا را بازشناسی نماید.
بر اساس یافته های مقاله، دیدگاه نورسی در باب وحدت و تقریب در قالب نظریه ای به نام «اتحاد محمدی» قاندیشه نورسی قابل طرح است که با داشتن شاخص‌ها و ویژگی‌های برجسته که بدانها پرداخته شده می تواند مبنای وحدت آفرینی در جهان اسلام را تولید کند و ظرفیتهای مناسبی برای الگوسازی تقریب مذاهب اسلامی در اختیار بگذارد اما از آنجا که در رویکرد امام (ره) دولت از جایگاه مهمى برخوردار است و استقرار حکومت دینی یکـى از مراحـل دسـتیابى بـه وحدت اسلامى است لذا پـیش از سـاخت جامعـه اسـلامى بایسـتى دولتى اسلامى موجود باشد در حالیکه نورسی باور چندانی به اسلام سیاسی و گفتمان دولتسازی ندارد و از نظر وی وحدت امت از مجرای وحدت دولتهای اسلامی نمی گذرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Political Thought of Imam Khomeini and Allameh Nursi in the Field of Unity and Approximation of Islamic Religions

نویسندگان [English]

  • Hasan Safarkhani 1
  • Reza Elahimanesh 2
  • Mostafa Farhoodi 3
1 PhD Student, Department of Mysticism, Faculty of Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Theoretical Mysticism and Thoughts of Imam Khomeini, Faculty of Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Theoretical Mysticism and Thoughts of Imam Khomeini, Faculty of Religions, University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
چکیده [English]

Saeed Nursi, emphasizes unity and solidarity among Muslims and the avoidance of division and, the idea of unity is at the center of his thoughts but there is no comprehensive knowledge of his ideas in Iran, so the present study will play an important role in filling this gap. Accordingly, the main question of this article is what are the commonalities and differences between Allameh Nursi's unifying thought and Imam's thought? In this regard, based on the method of analyzing the content of his works and comparing it with the approaches of Imam Khomeini, he tries to recognize the commonalities of political thought and the differences between these two unifying thinkers.
Based on the findings of the article, Nursi view on unity and approximation can be formulated in the form of a theory called "Mohammadi unity" of Nursi's theory, which with its outstanding features and characteristics, can produce the basis for creating unity in the Islamic world. And provide appropriate capacities to model the approximation of Islamic religions, but since the government has an important place in the approach of Imam Khomeini and the establishment of a religious government is one of the steps to achieve Islamic unity, there must be an Islamic state before the establishment of an Islamic society. While Nursi does not believe much in political Islam and the discourse of state-building, and in his view the unity of the ummah does not pass through the unity of Islamic states.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Badi-ol-Zaman Saeed Noursi
  • Approximation of Islamic Religions
  • Tariqat-e Noor
  • Kurdish Sufism
آشوری لنگرودی، حسن (1378). «امام خمینی (ره) و حفظ مصالح نظام»، حوزه، ش 4 .
اردوش، محمدحسین. (1399). وحدت اسلامی، بیداری اسلامی؛ مفاهیم و پیشینه. تهران: انتشارات ادیان.
ارسطا، محمدجواد (1378). «نگاهی به مبانی فقهی شورا»، فصلنامه علوم سیاسی، ش 4.
استیری، اکرم (1386). «وحدت ملی و انسجام اسلامی در سیره نظری و عملی امام خمینی (ره)». فصلنامه حضور، ش 63.
افتخاری، اصغر (1384). مصلحت و سیاست؛ رویکردی اسلامی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
راد، علی. (1389). “بازشناسی پژوهش ها و اندیشه های قرآنی بدیع الزمان سعید نورسی.” مجله معرفت (73): 86-99.
زارع، حسن. (1382). علل رشد اسلام‌گرایی در ترکیه. تهران: نشر علمی.
صفرخانی، حسن. (1400). "بررسی آراء و افکار طریقت نورسی با تاکید بر تقریب مذاهب اسلامی." دانشگاه ادیان و مذاهب. قم. 350.
علیخانی، علی‌اکبر. (1390). اندیشه سیاسی متفکران مسلمان (جلد 12) اندیشة سیاسی بدیع‌الزمان نورسی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
کلانتری، ابراهیم، و سید محسن آل نبی. (1397). “بررسی تطبیقی نظریه ولایت فقیه از نگاه شیعه و اهل سنت.” فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی 7 (26): 143-166.
نورالدین، محمد. (1380). “اسلام سیاسى و اسـلام اجتمـاعى در تر کیـه.” پگاه حوزه شماره 18: 190.
نورسی، سعید. (2004). الثمرة من شجرةالایمان. قاهره : شرکة سوزلر للنشر.
نورسی، سعید. (2004). “الرساله التفکر الایمانی الرفیع و المعرفه التوحیدیه السامیه.” قاهره: شرکة سوزلر للنشر.
نورسی، سعید. (2008). اللمعات. قاهره: شرکة سوزلر للنشر.
نورسی، سعید. (2008). سیرة ذاتیة. قاهره: شرکة سوزلر للنشر.
نوروزی فیروز، رسول. (1393). “در جست و جوی مدرنیته اسلامی: بررسی و نقد اندیشه های تمدنی بدیع الزمان سعید نورسی.” نقد و نظر 19 (74): 59-87.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1378) صحیفه امام جلدهای 1 تا 22. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1374) ولایت فقیه. تهران: امیرکبیر.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1374) کشف‌الاسرار. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
ولد، مری. 1389. اسلام در ترکیه مدرن: زندگینامه یک روشنفکر بدیع‌الزمان سعید نورسی. تهران: نشر احسان.