نگرشی نو در حجیت ظن معتبر با رویکردی بر آراء امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترا فقه و حقوق و اندیشه امام خمینی(ره) و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی. تهران. ایران.

2 عضو هیأت علمی و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی. تهران. ایران.

https://doi.org/10.34785/J016.2021.120

چکیده

حجیت عقلانی و کشف مناط آن در ظنون از ابتکاراتی است که در عصر جدید زمینه‌ی بازسازی علم اصول را بر این پایه هویدا می‌سازد. عقل و خرد جمعی با برخورداری از امتیاز تائید شارع در هر دوره‌ای می‌تواند زمینه شکوفایی بیش از پیش قرائت بشری از دین را فراهم آورد. در این پژوهش پس از باز تعریف مفاهیمی بنیادین همچون «عقل»، «حجیت»، «ظن» و «علم» و بیان ارزش معرفت‌شناختی ظنون عقلانی به عنوان پیش فرضی اثر بخش در حل محذورات، قول به اعتبار ظن معتبر با ادله عقلانی، این امکان فراهم آمده است که به حجیت ذاتی ظن، باور یابیم و ضمن بررسی ادله‌‌ی عقلایی، از این حقیقت پرده برداشته شود که آیات و اقتضائات عقلی، بر خلاف آنچه پنداشته می‌شود، نافی حجیت ظن عقلایی نیست و ظن عقلایی، بالطبع حجت است. امام خمینی(ره) نیز با بحث از ظنون تحت عنوان پیشنهادی، در عدم امتناع تعبد به امارات، نافی استدلال و برهان در تعبد وقوعی به امارات گردیده‌اند و به دلیل پذیرش این مبنا توسط عقلا امکان امتناع را در آن وارد نمی‌دانند و بر پذیرش مبنای ظن عقلائی تاکید می‌ورزند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A new approach to the validity of valid suspicion with an approach to Imam Khomeini's views

نویسندگان [English]

  • mohamadreza farsian 1
  • Seyed Ali Pourmanouchehri 2
1 PhD in Jurisprudence, Law and Thought of Imam Khomeini and lecturer at Islamic Azad University, Central Tehran Branch. Tehran. Iran.
2 Faculty member and assistant professor of Islamic Azad University, Central Tehran Branch. Tehran. Iran.
چکیده [English]

Abstract The rational authority and the discovery of its meanings in suspicion are among the initiatives that in the new era reveal the ground for the reconstruction of the science of principles on this basis. Collective intellect and wisdom, with the privilege of the approval of the Shari'a in any period, can provide the ground for the further flourishing of human reading of religion. In this study, after redefining basic concepts such as "intellect", "authority", "suspicion" and "science" and expressing the epistemological value of rational suspicion as an effective presupposition in solving limitations, the promise of valid suspicion with rational arguments, It is possible to believe in the inherent authority of suspicion and, while examining rational arguments, to expose the fact that verses and rational requirements, contrary to what is assumed, do not negate the authority of rational suspicion and rational suspicion. Of course, it is an argument. Imam Khomeini (ra) by discussing the suspicion under the proposed title, in not refusing to worship the UAE, has rejected the argument in the incident to the UAE and because of the acceptance of this basis by the wise do not consider the possibility of refusal in it. And emphasize acceptance on the basis of rational suspicion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Suspicion
  • authority
  • intellect
  • rationality
آخوندخراسانی، محمد کاظم. (1415). نهایة النهایة قم: مخطوط.
آمدی، سیف‌الدین. ( 1423). ابکار الافکار فی اصول الدین. قاهره: دارالکتب.
ابن­ابی­حاتم، محمدبن‌ادریس. (1419). تفسیرابن ابی‌حاتم. بیروت: المکتبة العصریة.
ابن اثیر، مبارک‌بن‌محمد. (1364). النهایة فی‌غریب‌الحدیث،قم: مؤسسة اسماعیلیان.
ابن زین‌الدین، حسن. (بی­تا). معالم‌الدین. قم: مؤسسة النشرالاسلامی.
6.ابن‌سکیت‌اهوازی،یعقوب.(۱۴۱۲).ترتیب­اصلاح­المنطق،مشهد:مجمع البحوث‌الاسلامیة.
ابن شاذان، فضل. (1363). الایضاح. تهران: دانشگاه تهران.
ابن شعبه، حسن بن على. (1382). تحف العقول. قم: مؤسسة النشر الإسلامى.
ابن­غازى،خلیل. (1408). شرح عدة الأصول (الحاشیة الخلیلیة). قم: آل‌البیت(ع).
ابن­منظور.(1414).لسان­العرب.ترجمه­سیدجمال­الدین­میردامادی،ج3،بیروت: دارالفکر.
ابوهلال، حسن بن عبد الله. (1412)، الفروق اللغویه. قم: مؤسسة النشرالاسلامی.
اصفهانی، محمدتقی. (1379). هدایة المسترشدین. قم: مؤسسة النشرالاسلامی.
انصاری، مرتضی. (1419) فراندالاصول. قم: مجمع الفکرالاسلامی.
انصاری، مرتضی. (بی‌تا). مطارح الأنظار. قم: مؤسسة­آل­البیت(ع).
انصاری، مرتضی. ( 1404). الاجتهاد و التقلید. قم: کتابفروشی مفید.
ابایی آریا،علی؛عبداللهی نژاد،عبدالکریم. (1391)، بازپژوهی حجیت ظن مطلق. مطالعات اسلامی فقه و اصول. دوره 44. ش 90. ص37-63.
حرانى، یوسف. (1368). الحدائق الناضرة. قم: مؤسسة النشر الإسلامى.
برقی، احمدبن‌محمد. (1370). المحاسن. تهران: دارالکتب‌الاسلامیة.
جبار گلباغی ماسوله، سیدعلی. (1378). درآمدی بر عرف. قم: دفتر تبلیغات.
جوهری، اسماعیل بن أحمد. (1407). الصحاح. بیروت: دارالعلم للملایین.
حائرى، محمدحسین. (1404). الفصول الغرویة. قم: دار إحیاء العلوم الإسلامیة.
حاکم­نیشابوری،محمد­بن­عبد­الله(1418ق)،المستدرک­علی‌الصحیحین. بیروت. دارالمعرفة.
حسین­زاده، محمد؛ ­محمدی، عبدالله. (۱۳۸۹). «اعتبارمعرفت­شناختی­خبر­واحد در اعتقادات دینی». ذهن. ش 43. ص141-168.
حکیم، سیدمحسن. (1408). حقائق الاصول.چاپ پنجم. قم: کتابفروشی بصیرتی.
حلی، (1365). الباب الحادى عشر مع شرحیه النافع یوم الحشر. فاضل مقداد و مهدی محقق. تهران: موسسه مطالعات اسلامی.
حمصی­رازی،سدیدالدین.(1412­ق)،المنقذ­من­التقلید. قم: مؤسسةالنشرالاسلامی.
حمیری، نشوان بن سعید. (۱۴۲۰). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم. بیروت: دارالفکر المعاصر.
خمینی، روح الله. (1367). تهذیب الاصول. ،قم: دارالفکر.
------------. (بی­تا). معتمد الاصول. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
------------. (1415). انوارالهدایه فی التعلیقه علی الکفایه. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
دهخدا،علی­اکبر. (1377). تهران: دانشگاه تهران.
راغب­اصفهانی،حسین­بن­محمد. (1404). مفردات غریب‌القرآن. تهران: دفتر نشر کتاب.
سید رضی، محمد بن حسین.(1412). نهج البلاغة. قم: دارالذخائر.
سید­مرتضی، علی‌بن‌الحسین. (1346). الذریعة. تهران: دانشگاه تهران.
شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد. ( 1409). حقائق الایمان مع رسالت الاقتصاد العدالة. سید مهدی رجائی. قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
شیخ طوسی، ­محمدبن­حسن. ( 1409). الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد. چاپ دوم. بیروت: دارالا ضواء.
شیخ طوسی، محمدبن­حسن. (1403).  عده الاصول. قم: موسسه آل‌البیت.
شیخ طوسی، ­محمدبن­حسن. (1417). عدة الاصول. تحقیق­انصاری. قم: نشرستاره.
طوسی، محمدبن­حسن. (1409). التبیان فی تفسیر القرآن. قم: مکتب­الاعلام الاسلامی.
صاحب بن عباد، اسماعیل. (۱۴۱۴). المحیط فی اللغة. بیروت: عالم الکتاب.
صدر، سید محمد باقر. (1395). المعالم الجدیدة. نجف: مکتبة النجاح.
----------------- . (1418). دروس فی علم الاصول. قم: انتشارات اسلامی.
صدوق، محمد بن علی. (1417). الامالی. قم: مؤسسة البعثة.
-----------. (1403ق). الخصال. قم: جماعة المدرسین.
-------- -- (1394). من­لا­یحضره­الفقیه. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
عراقی، ضیاء الدین. (1414). مقالات الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
-----------. (1417ق). نهایة الافکار. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
علامه‌حلی، حسن‌بن‌یوسف. (1404). مبادی الوصول. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
فاضل مقداد. ( 1412). الاعتماد فی شرح واجب الاعتقاد. ضیاءالدین بصری، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409). کتاب العین. قم: دارالهجرة.
فیروزآبادی،سیدمرتضی(1400).عنایةالاصول.چاپ­چهارم،قم،انتشارات فیروزآبادی.
قرشی، سید علی­اکبر. (۱۴۱۲). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
کلینی،محمدبن‌یعقوب. (1363). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
لیثی، علی­بن­محمد. (1376). عیون الحکم و المواعظ. قم: دارالحدیث.
مجلسی، محمد باقر. (1403) بحارالانوار. بیروت: داراحیاءالتراث­العربی.
محقق حلی، جعفر بن حسن. (1403)، معارج الاصول. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
مروج، سید محمدجعفر. ( 1415). منتهی الدرایة. قم: دار الکتاب جزایری.
مظفر، محمد رضا.  (1387). أصول الفقه. قم: مرکز الطباعة والنشر الإسلامى.
مکارم شیرازی، ناصر. (1421). الامثال فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم: مدرسة امام علی بن ابیطالب.
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم. (1981). الحکمة­المتعالیة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مؤیدی، ابراهیم بن محمد بن احمد. (1422). الاصباح علی المصباح فی معرفة الملک الفتاح. صنعاء: مؤسسة الإمام زید بن علی.
میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن. (1378). قوانین الاصول. ج2. تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه.
یرسیدشریف. (۱۴۱۲). التعریفات. تهران:ناصرخسرو.
نائینی، محمد حسین. (1368). اجود التقریرات. سید ابوالقاسم خویی. قم: مصطفوی.
نراقی، احمد بن محمد مهدی. (۱۴۱۷). عواند الایام. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
واسطی زبیدی، محمد مرتضی. (1414). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دارالفکر.
وحید بهبهانی، محمد باقر. (1417). حاشیه مجمع الفائده و البرهان. قم: موسسه علامه المجدد.