مفهوم شبه در اندیشه اصولی مذاهب فقهی اهل سنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای تخصصی، مدرس گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه مذاهب اسلامی سنندج، سنندج، ایران.

https://doi.org/10.34785/J016.2021.857

چکیده

برای قیاس اصولی حسب اعتباریات گوناگون تقسیمات مختلفی توسط اصولیان ارائه شده است اما بی تردید مهم‌ترین اعتباری که مطابق آن قیاس اصولی مورد توجه قرار گرفته است بر مبنای قوت « جامع » قیاس بوده است که حسب شدت و ضعف آن به دو قسم « علت » و « شبه » تقسیم شده است؛ علت که قوی ترین قسم جامع اصولی است همان علت اصولی حکم اصل (مقیس علیه) است که همه قائلان به حجیت قیاس بر سر حجیت قیاس مبتنی بر علت اتفاق نظری اکثری داشته‌اند اما در نقطه مقابل بر سر قیاس مبتنی بر « شَبَه » اختلاف نظرهای فراوانی تا سر حد موافقت و مخالفت مطلق قرار گرفته است؛ از منظر اصولیان «شبه» وصفی است از قبیل عرضیات موجود در بطن موضوع حکم شرعی که قابلیت آن را دارد مبنای قیاس اصولی واقع شود؛ فارغ از ماهیت حقیقی وصف شبهی آنچه بسیار شایان توجه است اختلافات فراوانی است که بر سر استنباط وصف شبهی شکل گرفته است؛ این اختلاف نظرها به قدری شدید بوده است که شبه را به آنچنان مفهومی غامض تبدیل نموده است که ارائه تعریف واحدی که بتواند جامع همه دیدگاه های موجود در این خصوص باشد را تقریبا غیر ممکن ساخته است. با عنایت به این مسئله و نیز جایگاه مهمی که قیاس در باب توسعه احکام شرعی ایفاء میکند ضروری خواهد بود که مفهوم شبه از منظر اصولیان اهل سنت مورد توجه عمیق قرار گیرد تا بدین وسیله کارکرد اصولی آن به صورت دقیق معلوم و آشکار گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The concept of SHABAH in the principled thought of Sunni jurisprudential religions

نویسنده [English]

  • Saman Usefinejad
PhD student, lecturer in the Department of Jurisprudence and Fundamentals of Law, Sanandaj University of Islamic Religions, Sanandaj, Iran.
چکیده [English]

1184 / 5000
Translation results
For principled analogy, different divisions have been presented by fundamentalists according to different credentials, but without a doubt, the most important credit according to which principled analogy has been considered has been based on the "comprehensive" strength of analogy, which according to its intensity and weakness is divided into two types. And "pseudo" is divided; The reason, which is the strongest comprehensive form of principles, is the same as the principal reason of the principle (principle against) that all those who believe in the authority of analogy have had a majority on the authority of analogy based on the cause of analogy, but on the contrary on the analogy based on "doubt" Many opinions have reached the level of absolute agreement and disagreement; From the point of view of the fundamentalists, "pseudo" is a description such as the objections in the heart of the subject of the Shari'a ruling, which has the potential to be the basis of principled analogy; Regardless of the true nature of the pseudo-description, what is very noteworthy are the many differences that have arisen over the inference of the pseudo-description; This disagreement has been so severe that it has turned the quasi into such a confusing concept that it has become almost impossible to provide a single definition that can be comprehensive of all existing views on the subject. In view of this issue and also the important position that analogy plays in the development of Shari'a rulings, it will be necessary to pay close attention to the concept of pseudo-Sunni principles so that its principled function can be accurately identified and clarified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pseudo
  • quasi-analogy
  • analogy of overcoming similarity
  • formal similarity
  • legal similarity

مراجع

ابن امیر حاج، شمس الدین محمد بن محمد (1403). التقریر و التحبیر. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن حزم، ابو محمد علی بن احمد (بی تا). الإحکام فی اصول الأحکام. تحقیق: احمد محمد شاکر. بیروت: دار الآفاق الجدیده.
ابن عربی، ابوبکر محمد بن عبدالله (1420 هـ). المحصول فی اصول الفقه. تحقیق: حسین علی الیدری و سعید فوده. عمان: دار البیارق.
ابن قیم، ابو عبدالله محمد بن ابی بکر (1423 هـ). اعلام الموقعین عن رب العالمین. تعلیق: ابوعبیده مشهور بن حسن آل سلمان. عربستان سعودی: دار ابن الجوزی للنشر و التوزیع.
ابو زرعه، ولی الدین احمد بن عبدالرحیم (1420). الغیث الهامع شرح جمع الجوامع. تحقیق: محمد تامر حجازی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
اِبیاری، علی بن اسماعیل (1434). التحقیق و البیان فی شرح البرهان فی اصول الفقه. تحقیق: علی بن عبدالرحمن بسام الجزائری. کویت: دار الضیاء.
اسنوی، جمال الدین عبدالرحیم بن حسن (1421). نهایه السول شرح منهاج الوصول. بیروت: دار الکتب العلمیه.
اصفهانی، شمس الدین محمود بن عبدالرحمن (1406). عربستان سعودی: دار المدنی.
ایجی، عضد الدین عبدالرحمن بن احمد (1424). شرح مختصر المنتهی الاصولی. تحقیق: محمد حسن محمد حسن اسماعیل الشافعی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
آمدی، سیف الدین علی بن ابی علی (1402). الإحکام فی اصول الأحکام. تحقیق: عبدالرزاق عفیفی. بیروت: المکتب الاسلامی.
باقلانی، محمد بن طیب (1418) ، التقریب و الإرشاد الصغیر. تحقیق: عبدالحمید بن علی ابو زنید. بیروت: موسسه الرساله.
بخاری، علاء الدین عبدالعزیز بن احمد (بی تا). کشف الاسرار شرح اصول البزدوی. قاهره: دار الکتاب الاسلامی.
بصری، ابوالحسین محمد بن علی الطیب (1403). المعتمد فی اصول الفقه. بیروت: دارالکتب العلمیه
بهاری، محب الله بن عبد الشکور (بی تا). مسلم الثبوت. مصر: مطبعه الحسینیه المصریه.
تبریزی، مظفر بن ابی الخیر (بی تا). تنقیح محصول ابن الخطیب فی اصول الفقه. تحقیق: حمزه زهیر حافظ. عربستان سعودی: وزاره التعلیم العالی جامعه أم القری.
جصاص، احمد بن علی (1414). الفصول فی الاصول. کویت: وزاره الاوقاف الکویتیه.
جوینی، عبدالملک بن عبدالله (1418 الف). البرهان فی اصول الفقه. تحقیق: صلاح بن محمد بن عویضه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
جوینی، عبدالملک بن عبدالله (1418 ب). التلخیص فی اصول الفقه. تحقیق: عبدالله جولم النبالی و بشیر احمد العمری. بیروت: دار البشائر الاسلامیه.
دبوسی، ابو زید عبدالله بن عمر (1421). تقویم الأدله فی أصول الفقه. تحقیق: خلیل محی الدین المیس. بیروت: دار الکتب العلمیه.
رازی، محمد بن عمر (1419). المحصول فی علم الأصول. تحقیق: طه جابر فیاض علوانی. بیروت: مؤسسه الرساله.
زرکشی، ابو عبدالله بدرالدین محمد بن عبد الله (1414). البحر المحیط فی اصول الفقه. عمان (اردن): دار الکتبی للنشر و التوزیع.
سبکی، علی بن عبدالکافی و سبکی، عبدالوهاب بن علی (1416). الابهاج فی شرح المنهاج. بیروت: دارالکتب العلمیه.
شافعی، محمد بن ادریس (1358). الرساله. تحقیق: احمد شاکر. مصر: مکتبه الحلبی.
شافعی، محمد بن ادریس (1410). الأم. بیروت: دار المعرفه.
شوکانی، محمد بن علی (1419). اِرشاد الفحول الی تحقیق الحق من علم الاصول. تحقیق: احمد عزو عنایه. بیروت: دار الکتاب العربی.
شیرازی، ابو اسحاق ابراهیم بن علی (1424). اللمع فی اصول الفقه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
طوفی، نجم الدین سلیمان بن عبدالقوی (1407). شرح مختصر الروضه. تحقیق: عبدالله بن عبدالمحسن الترکی. بیروت: موسسه الرساله .
غزالی، ابو حامد محمد بن محمد (1413الف). اساس القیاس. تحقیق: فهد بن محمد السرحان. ریاض: مکتبه العبیکان.
غزالی، ابو حامد محمد بن محمد (1413 ب). المستصفی. تحقیق: محمد عبدالسلام عبدالشافی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
غزالی، ابو حامد محمد بن محمد (1419 الف). المنخول. تحقیق: محمد حسن هیتو. بیروت: دار الفکر المعاصر.
غزالی، ابو حامد محمد بن محمد (1419 ب). شفاء الغلیل فی بیان الشبه و المخیل و مسالک التعلیل. تحقیق: حمد الکبیسی. بغداد: مطبعه الارشاد..
قرافی، شهاب الدین احمد بن ادریس (1416). نفائس الاصول فی شرح المحصول. تحقیق و تعلیق: عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض قرظه. مکه مکرمه: نزار مصطفی الباز.
ماوردی، علی بن محمد (1419). الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الامام الشافعی. تحقیق: علی محمد معوض و عادل احمد عبد الموجود. بیروت: دار الکتب العلمیه.
مرداوی، علی بن اسماعیل (1421). التحبیر شرح التحریر فی اصول الفقه. تحقیق: عبدالرحمن الجبرین و عوض القرنی و احمد السراح. ریاض: مکتبه الرشد.
مزنی، ابو ابراهیم اسماعیل بن یحیی (1410 هـ). مختصر المزنی (چاپ شده با الأم شافعی). بیروت: دار المعرفه.
مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب
دوره 3، شماره 2
ناشر
مهر 1399
صفحه 223-185

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار