واکاوی عرفان کیهانی از منظر فریقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای تخصصی، مدرس حوزه علمیه قم، رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی و دانشگاه قم، قم، ایران

https://doi.org/10.34785/J016.2020.950

چکیده

در دنیای کنونی، برای مقابله با دین و اسلام و از طرفی در اثر رسیدن دنیای غرب به بن بست و احساس خلأ معنویت، عرفان‌های نوظهور فراوانی ظهور کردند تا از سویی به این واسطه متدینان را از دین و مذهب دور سازند و از سوی دیگر احساس خلأ معنویت در غرب را پاسخ گویند که یکی از آن، عرفان کیهانی است. بنابراین باید بحث نمود که هر یک از تصدّی‌گری و ترویج مکتب عرفان حلقه، جذب شدن و پیوستن به عرفان حلقه و نشر و حفظ و مطالعه آثار عرفان کیهانی از نظر فقهی چه حکمی دارد؟
مکتب عرفان کیهانی و یا عرفان حلقه در دهه هشتاد در ایران راه‌اندازی شد و به همین جهت تاکنون پیرامون بررسی فقهی آن چندان بحث نشده است و می‌طلبد پیرامون حکم هر یک از حفظ و نشر و چاپ آثار و جذب شدن به چنین مکتبی و همچنین ترویج آن بحث گردد که تصدی گری و ترویج مکتب عرفان کیهانی، به دلیل حرمت بدعت و تشریع و قاعده نفی سبیل، حرام است و جذب شده و پیوستن به عرفان حلقه نیز حرام است و سه دلیل: قاعده حرمت تشبه به کفار، ادله لزوم کسب اعتقادات صحیح و ادله لزوم کسب رفتارهای صحیح، بیانگر حرمت آن است. همان‌گونه که قاعده حرمت حفظ کتب ضاله، هر گونه حفظ و نشر و مطالعه آثار عرفان کیهانی را حرام می‌شمارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

بررسی فقهی عرفان کیهانی

نویسنده [English]

  • Abdul Rahman Najafi Imran
PhD, Lecturer at the Seminary of Qom, Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law and Qom University, Qom, Iran
چکیده [English]

در دنیای کنونی، برای مقابله با دین و اسلام و از طرفی در اثر رسیدن دنیای غرب به بن بست و احساس خلأ معنویت، عرفان‌های نوظهور فراوانی ظهور کردند تا از سویی به این واسطه متدینان را از دین و مذهب دور سازند و از سوی دیگر احساس خلأ معنویت در غرب را پاسخ گویند که یکی از آن، عرفان کیهانی است. بنابراین باید بحث نمود که هر یک از تصدّی‌گری و ترویج مکتب عرفان حلقه، جذب شدن و پیوستن به عرفان حلقه و نشر و حفظ و مطالعه آثار عرفان کیهانی از نظر فقهی چه حکمی دارد؟
مکتب عرفان کیهانی و یا عرفان حلقه در دهه هشتاد در ایران راه‌اندازی شد و به همین جهت تاکنون پیرامون بررسی فقهی آن چندان بحث نشده است و می‌طلبد پیرامون حکم هر یک از حفظ و نشر و چاپ آثار و جذب شدن به چنین مکتبی و همچنین ترویج آن بحث گردد که تصدی گری و ترویج مکتب عرفان کیهانی، به دلیل حرمت بدعت و تشریع و قاعده نفی سبیل، حرام است و جذب شده و پیوستن به عرفان حلقه نیز حرام است و سه دلیل: قاعده حرمت تشبه به کفار، ادله لزوم کسب اعتقادات صحیح و ادله لزوم کسب رفتارهای صحیح، بیانگر حرمت آن است. همان‌گونه که قاعده حرمت حفظ کتب ضاله، هر گونه حفظ و نشر و مطالعه آثار عرفان کیهانی را حرام می‌شمارد.

کلیدواژه‌ها [English]

  • فقه
  • عرفان
  • حلقه
  • عرفان حلقه
  • عرفان کیهانی
قرآن کریم.
آل عصفور بحرانى، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
آلوسی، سید محمود (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن ابی­جمهور، محمد بن زین الدین (1405). عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة، قم: دار سید الشهداء للنشر.
ابن ابی­حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419)،.تفسیر القرآن العظیم، عربستان سعودی: مکتبة نزار مصطفی الباز.
ابن العربی، محمد بن محمد بن عبدالله بن ابی­بکر (بی­تا). احکام القرآن، بی­جا.
ابن حیون، نعمان بن محمد (1385). دعائم الاسلام، قم: موسسة آل البیت (ع).
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (1404). تحف العقول، قم: جامعه مدرسین.
ابن عجیبه، احمد بن محمد (1419). البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، قاهره: دکتر حسن عباس زکی.
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو (1419). تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
 ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف (1420). البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.
 اربلی، علی بن عیسی (1381). کشف الغمة فی معرفة الائمة (ع)، تبریز: بنی هاشمی.
 اردبیلى، احمد بن محمد (1403). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
 اسدی حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر (1414). تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
 اسدی حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر (1412). منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
 انصاری، مرتضى بن محمد أمین (1410). کتاب المکاسب المحشّى، قم: مؤسسه مطبوعاتى دار الکتاب.
 ............................................ (1411). کتاب المکاسب، قم: منشورات دار الذخائر.
.................................................. (1415). کتاب المکاسب، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
 برقی، احمد بن محمد بن خالد (1371). المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیه.
بحرانی، سید هاشم (1374). البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسه بعثه.
 بهبهانى، محمد باقر بن محمد اکمل (1426). حاشیة الوافی، قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی.
 بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418). انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
تبریزى، جواد بن على (1427). صراط النجاة، قم: دار الصدیقة الشهیدة.
 تستری، ابو محمد سهل بن عبدالله (1423). تفسیر التستری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
 جصاص، احمد بن علی (1405). احکام القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
جمعى از مؤلفان (بی­تا). مجلة فقه أهل البیت علیهم السلام، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت (ع).
جوهری، اسماعیل بن عباد (1410). الصحاح ـ تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دار العلم للملایین.
 حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
 حسینی تهرانى، سید محمد حسین (1421). ولایت فقیه در حکومت اسلام، مشهد: انتشارات علامه طباطبایى.
 حسینى روحانى، سید صادق (1412). فقه الصادق علیه السلام، قم: دار الکتاب.
 حسینی شیرازى، سید محمد (1423). فقه العولمة، بیروت: مؤسسة الفکر الإسلامی.
 حسینی عاملى، سید جواد بن محمد (1419). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
 حسینی واسطى زبیدى حنفى، محب الدین سید محمد مرتضى (1414). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
 حقی بروسوی، اسماعیل (بی­تا). تفسیر روح البیان، بیروت.
خوانسارى، رضى الدین بن آقا حسین بن محمد (1311). تکمیل مشارق الشموس فی شرح الدروس، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
 خوانسارى، سید احمد بن یوسف (1405). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
 راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412). مفردات ألفاظ القرآن، لبنان: دار العلم - الدار الشامیة.
 رشید الدین میبدی، احمد بن ابی­سعد (1371). کشف الاسرار و عدة الابرار، تهران: انتشارات امیر کبیر.
زحیلی، وهبة بن مصطفی (1418). التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، بیروت: دار الفکر المعاصر.
.........................................(1422). تفسیر الوسیط، دمشق: دار الفکر.
سبحانی تبریزى، جعفر (1423). الإنصاف فی مسائل دام فیها الخلاف، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
 سبحانی، جعفر (بی­تا). تهذیب الاصول، بی­جا.
 سروی مازندرانى، محمد صالح بن احمد بن شمس (1382). شرح الکافی، تهران: المکتبة الإسلامیة.
سعیدی، محمد مسعود (1396). عرفان در گرو حلقه ها، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
 سمرقندی، نضر بن محمد بن احمد (بی­تا). بحر العلوم، بی­جا.
 سید رضی، محمد (1414). نهج البلاغة، قم: مؤسسه نهج البلاغه.
 سیوری حلّى، مقداد بن عبد اللّه (1404). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى (ره).
  شریفی دوست، حمزه (1392). کاوشی در معنویت های نوظهور، قم: دفتر نشر معارف.
 شعیری، محمد بن محمد (بی­تا). جامع الاخبار، نجف: مطبعة حیدریة.
 شیرازى، میرزا محمد تقى (1412). حاشیة المکاسب، قم: منشورات الشریف الرضی.
 صاحب بن عباد، کافى الکفاة، اسماعیل بن عباد (1414). المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتاب.
 صدوق، محمد بن علی (1362). الخصال، قم: جامعه مدّرسین.
 ............................. (1406). ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم: دار الشریف الرضی للنشر.
 ............................. (1385). علل الشرائع، قم: کتابفروشی داوری.
 ............................ (1403). معانی الأخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
................................(1413). من لا یحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
 طاهری، محمد علی (1386). انسان از منظری دیگر، انتشارات ندا.
 ........................... (2011). عرفان کیهانی، بی­جا.
............................ (2010). موجودات غیر ارگانیک، ارمنستان: گریگور تاتواتسی.
 طباطبایی حائرى، سید على بن محمد (1418) ریاض المسائل، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
 طباطبایی حکیم، سید محسن (1416). مستمسک العروة الوثقى، قم: مؤسسة دار التفسیر.
 طباطبایی، سید محمد حسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
 طباطبایی یزدى، سید محمد کاظم (1421). حاشیة المکاسب، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
 طبرسی، علی بن حسن (1385). مشکاة الانوار فی غرر الاخبار، نجف: المکتبة الحیدریة.
طنطاوی، سید محمد (بی­تا). التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی­جا.
طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن (1407). تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على (1414). حاشیة الإرشاد، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
...................................................... (1422 الف). حاشیة المختصر النافع، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
 ..................................................... (1422 ب). حاشیة شرائع الإسلام، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
فخر الدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1410). کتاب العین، قم: نشر هجرت.
قرطبی، محمد بن محمد (1364). الجامع لاحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
قشیری، عبدالکریم بن هوازن (بی­تا). لطایف الاشارات، مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
کرکی عاملى، على بن حسین (1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
کلینى، ابو جعفر محمد بن یعقوب (1407). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
 لارى، سید عبد الحسین (1418). التعلیقة على المکاسب، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
 مراغی، احمد بن مصطفی (بی­تا). تفسیر المراغی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مظاهری سیف، حمید رضا، شریفی دوست، حمزه، مغیثی، فاطمه (1391). عرفان حلقه، قم: صهبای یقین.
مظهری، محمد ثناء الله (1412). التفسیر المظهری، پاکستان: مکتبة رشدیة.
 ملا حویش آل غازی، عبد القادر (1382). بیان المعانی، دمشق: مطبعة الترقی.
موسوی بجنوردى، سید محمد بن حسن (1401). قواعد فقهیه، تهران: مؤسسه عروج.
 موسوی خویى، سید ابو القاسم (بی­تا). مصباح الفقاهة، بی­جا.
 موسوى قزوینى، سید على (1422). ینابیع الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
 مؤمن سبزوارى، محمد باقر بن محمد (1423). کفایة الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  منتظری نجف‌آبادى، حسین على (1415). دراسات فی المکاسب المحرمة، قم: نشر تفکر.
 نجفی ایروانى، على بن عبد الحسین (1406). حاشیة المکاسب، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
 نجفى کاشف الغطاء، محمد حسین بن على بن محمد رضا (بی­تا). سؤال و جواب،  مؤسسه کاشف الغطاء.
 نجفى کاشف الغطاء، مهدى (1423). أحکام المتاجر المحرمة، نجف: مؤسسه کاشف الغطاء.
 نحاس، ابوجعفر احمد بن محمد (1421). اعراب القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیة.
نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى (1417). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
 هاشمی شاهرودى، سید محمود (1417). مقالات فقهیة، بیروت: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة.