بررسی انتقادی ساختارهای اصول فقه شیعه و ارائه طرحی نو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعة المصطفی العالمیة قم، قم، ایران

https://doi.org/10.34785/J016.2020.588

چکیده

دانش ‌اصول ‌فقه از زمان پیدایش‌ آن تاکنون تحول‌های زیاد و متنوعی به‌ خود دیده و در پس‌ آن، ساختارهای گوناگونی برای‌ تنظیم مباحث ‌آن ارائه‌ شده است. این ‌ساختارها در مراحل آغازین ابتدایی و ساده بوده و به ‌مرور زمان و براساس‌ گسترش مسائل‌ آن، پیچیده و سخت شدند. نداشتن ‌مقسم واحد، عدم‌ رعایت در توازن بخش‌ها و فصول، ذکر نشدن برخی ‌مباحث مهم، موازی‌کاری، عدم ‌مناسبت زیرفصل با فصل، ابهام و اجمال از مهم‌ترین ایرادهای ساختارهای مطرح به ‌شمار می‌روند. قبول توسط اکثر اهل ‌فن؛ هماهنگی با چینش‌های گذشته تا حد امکان؛ پوشش همه‌ ‌مباحث؛ مناسبت ‌بحث با جای ‌آن؛ عدم ‌ذکر مباحث استطرادی؛ ترتیب منطقی و منظم؛ عدم ‌پیچیدگی زیاد؛ عدم ‌تکرار؛ پرهیز از اطناب ممل و اجمال مخل؛ بهترین ‌بودن از مهم‌ترین مختصات ساختار مطلوب است. این‌ مقاله با روش تحقیق توصیفی تحلیلی انتقادی و اسناد کتابخانه‌ای، مهم‌ترین ساختارهای پیشنهادی از سوی اصولیان شیعه برای‌ دانش اصول ‌فقه را بررسی کرده و سپس براساس مختصات ساختار مطلوب، چینش پیشنهادی را طرح می‌کند. این ‌چینش هفت بخش دارد: آشنایی با اصول ‌فقه؛ شناخت ‌احکام؛ تعیین ‌ادله‌ استنباط ‌احکام؛ دلالت‌ ادله ‌احکام؛ عوارض ‌ادله ‌احکام؛ تعادل و ترجیح ‌ادله ‌احکام؛ امتثال ‌احکام.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical study of the structures of the principles of Shiite Principles of fiqh and presenting a new plan

نویسنده [English]

  • akbar mahmoudi
Assistant Professor Mustafa International University Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

The knowledge of the principles of Fiqh has undergone many and varied changes since its inception, and behind it, various structures have been presented to regulate its topics. These structures were simple and rudimentary in the early stages and became more complex over time as their problems spread. Lack of a single division, lack of observance in the balance of sections and chapters, failure to mention some important issues, parallelism, lack of relevance of the subsection to the chapter, ambiguity and conciseness are among the most important problems of the proposed structures. Accepted by most people; Coordinate with past arrangements as much as possible; Cover all topics; The appropriateness of the discussion with its place; Failure to mention extraneous issues; Logical and orderly arrangement; Lack of high complexity; Non-repetition; Avoiding distractions and distractions; Being the best is one of the most important coordinates of the desired structure. This article examines the most important structures proposed by Shiite fundamentalists for the knowledge of the principles of Fiqh through the method of descriptive-critical analytical research and library documents, and then designs the proposed arrangement based on the coordinates of the desired structure. This arrangement has seven parts: Introduction to the principles of Fiqh; Recognition of rulings; Determining the reason for inferring the rulings; The meaning of the arguments of the rulings; Complications of the evidence; rulings; Equilibrium and preference Obedience to the rulings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the structure of the principles of Fiqh
  • the topics of the principles of Fiqh
  • the chapters of the principles of Fiqh
  • the interpretation of the principles of Fiqh
اسلامی، رضا ( 1385)، مکتب ‌اصولی ‌شهید آیت‌الله ‌صدر، مجله ‌پژوهش ‌و حوزه.
انصاری، مرتضی (1419ق)، فرائد الأصول، قم: مجمع ‌الفکر الاسلامی.
انصاری، مرتضی (1428ق)، مطارح ‌الأنظار، قم: مجمع‌ الفکر الإسلامی.
بروجردی، سید حسین (1421ق)، لمحات ‌الأصول، قم: مؤسسه‌ تنظیم ‌و نشر آثار امام‌.
بهایی، محمد (1425ق)، زبدة الأصول، قم: دارالبشیر.
تونی، عبدالله (1424ق)، الوافیة ‌فی‌ أصول ‌الفقه، قم: مجمع‌ الفکر الإسلامی.
حکیم، سید محمدسعید (1428ق)، الکافی‌ فی ‌أصول ‌الفقه، بیروت: دارالهلال.
حکیم، سید محمدسعید (1414ق)، المحکم ‌فی ‌أصول ‌الفقه، بیروت: مؤسسه ‌المنار.
حلی، جعفر (1403ق)، معارج ‌الأصول، قم: مؤسسه ‌آل‌البیت.
حلی، حسن (1425ـ1429ق)، نهایة ‌الوصول‌، قم:مؤسسه ‌امام ‌صادق.
خراسانی، محمدکاظم (1409ق)، کفایة ‌الأصول، قم: مؤسسه ‌آل‌البیت.
خمینی، سید روح الله (1423ق)، تهذیب الأصول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.
خویی، سید ابوالقاسم (1417ق)، الهدایة فی الأصول، قم: مؤسسه صاحب الأمر.
سبحانی، جعفر (1414ق)، المحصول فی علم الأصول، قم: مؤسسه امام صادق.
سبزواری، سید عبدالأعلی (1417ق)، تهذیب‌ الأصول، بیروت: مؤسسه ‌المنار.
سیستانی، سید علی (1414ق)، الرافد فی‌ علم ‌الأصول، قم: دفتر آیت‌الله ‌سیستانی.
صدر، سید محمدباقر (1423ق)، بحوث‌ فی ‌علم ‌الأصول، تقریر حسن‌ عبدالساتر، بیروت: محبین.
صدر، سید محمدباقر (1431ق)، بحوث‌ فی ‌علم ‌الأصول، تقریر شاهرودی، قم: دائرةالمعارف ‌فقه ‌اسلامی.
صدر، سید محمدباقر (1410ق)، دروس ‌فی ‌علم ‌الأصول، بیروت: دارالتعارف.
طوسی، محمد (1417ق)، العدة‌ فی ‌أصول ‌الفقه، قم: محقق.
عاملی، حسن (1417ق)، معالم ‌الدین، قم: دفتر انتشارات ‌اسلامی.
عراقی، ضیاءالدین (1417ق)، نهایة الأفکار، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
قمی، ابوالقاسم (1430ق)، القوانین‌، بیروت: داراالمرتضی.
کمپانی، محمدحسین (1409ق)، الأصول‌ علی ‌النهج ‌الجدید، ضمن ‌«بحوث ‌فی ‌الأصول»، قم: دفتر انتشارات ‌اسلامی.
لاریجانی، محمدصادق (بهار1380ش)، طرحی نو در تدوین و تبویب ‌مباحث ‌علم ‌اصول، مجله‌ پژوهش ‌و حوزه.
مددی، سید احمد (1385ش)، علوم ‌‌اعتباری‌‌ و روش‌های ‌‌واقع‌گرایانه، ضمن ‌ج2:‌‌ «جایگاه‌شناسی‌ علم ‌اصول»، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.
مطهری، مرتضی (1380ش)، کلیات ‌علوم اسلامی (جلد 3: اصول ‌فقه و فقه)، تهران: انتشارات صدرا.
مظفر، محمدرضا (1416ق)، اصول ‌الفقه، قم: دفتر تبلیغات ‌اسلامی.
مکارم، ناصر (1424ق)، أنوار الأصول، قم: امام‌ علی ‌بن ‌أبی‌طالب.
موسوی، سید مرتضی (1376ش)، الذریعة ‌إلی‌ أصول ‌الشریعه، تهران: دانشگاه ‌تهران.
نائینی، محمدحسین (1376ش)، فوائد الأصول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نجاشی، احمد (1413ق)، رجال ‌النجاشی، قم: دفتر انتشارات ‌اسلامی.
مجله ‌الکترونیکی‎ شبکه ‌اجتهاد (mag.ijtihadnet.ir).