کلام نفسی و لفظی ازدیدگاه متکلمان(اشاعره ومعتزله)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناسی ارشد، گروه فقه و حقوق شافعی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

https://doi.org/10.34785/J016.2019.142

چکیده

کلام با دو نوعش ـ نفسی و لفظی ـ از منظر مکاتب و مذاهب‌ مختلف دارای تعاریف و تعابیر گوناگونی می‌باشد، و می‌توان ارایه‌ی این تعاریف را بیانگر اهمیت موضوع دانست، که بر هیچ اهل خبره‌ای پوشیده نمی‌باشد. وجود اختلاف در بیان تعاریف آنها امری بدیهی بوده؛ زیرا اختلاف طبایع در بین آدمی از حکمت‌های الهی می‌باشد. دانشمندان علوم عقلى، از جهتی به دلیلِ اعتقادِ پیروانِ ادیانِ آسمانی به ذاتِ کامل، و بی عیب خداوند؛ و از جهتی دیگر به خاطر راجع شدن مستقیم یا غیر مستقیم تمام احکام و شرایع نَبَوی، به صفتِ کلام خداوند؛ این صفت را به عنوان یکی از صفات کمال خداوندی، ازحیثیت وجود داشتن، و وجود نداشتن، و به دنبال آن، از جهت هویت و چگونگی، به چالش کشیده اند، و به نتایج متفاوت، و حتی متناقضی نائل شده اند؛ به نحوی که عده ای از آنان، وجود همه صفات خداوند و از جمله: صفتِ کلام را در ریشه نفی کرده، و معتقد به خداوندی مجرد از صفاتِ أزلى می باشند، و عده ی کثیری دیگر ، قائل به وجود صفات  و از جمله: صفت کلام، برای خداوند بوده، و آنان را، از معانی قدیم و قائم به ذات خداوند می دانند. و برخی دیگر نیز هر چند مانند گروه دوم، قائل به وجود صفات و قیام آنها به ذات خداوند می باشند، اما قِدَمْ و أزلى بودن برخى از صفات، و از جمله: صفت کلام را، نفی کرده، و آنها را حادث می دانند. و علمای هر فرقه ای، با طرح مسائل علمی نظری در این باب، از دیدگاه و عقیده ی خود دفاع کرده، و دلایل خود را تبیین کرده اند. در این جستار، به بررسی کلام نفسی و لفظی، از دیدگاه متکلمین اسلامی، و بالأخص دو گروه اصلی(معتزله و اشاعره) پرداخته می‌شود، که در ادامه بحث، پس از تفکیک معانی لغوی، و اصطلاحیِ کلام، و ارایه ی مصادیق آن، دلایل، و مستندات عقلی، و نقلی هر گروه، به شیوه تفصیل بیان می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Theological and rhetorical point of view of theologians (Ash'arites and Mu'tazilites)

نویسنده [English]

  • sajed adak
MA. , Department of Shafi'i Jurisprudence and Law, Faculty of Humanities and Social Sciences, Kurdistan University, Sanandaj, Iran.
چکیده [English]

This word, with its two types - spiritual and pronounced - has different definitions and interpretations from the perspective of different schools and religions, and it can be said that these definitions imply the importance of a subject that is hidden to no expert. Intellectual scholars, on the one hand because of the belief in the divine followers of the divine essence, without fault, and on the other, for direct or indirect reference to all prophetic laws and ordinances, to the word of God; They have challenged the attributes of the perfection of God, the existence of, and the absence of, and subsequently, of identity and how, and have achieved different, and even contradictory, results, some of which have existed All of the attributes of God, including: They negate the attribute of the word at the root, believing in God as one of the attributes of God, and many others attribute the attributes And among them: the attribute of the Word was to God, and they are regarded as of the ancient and vertical meanings of the essence of God.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keyword: SELF-WORD
  • LITERATURE
  • MEETINGS
  • ASHARES
  • MOZALET
أفندی، رمضان. (۱۳۱۵). شرح شرح العقائد للنسفی، چاپ: دوم. استانبول: المطبعة الشرکة العثمانیة.
احمدیان، ملا عبدالله. (۱۳۸۶). سیر تحلیلی کلام اهل سنت، چاپ: دوم. تهران: نشراحسان.
بوطى، محمدسعیدرمضان. (۲۰۰۸). المذاهب التوحیدیة و الفلسفات المعاصرة ، چاپ: اول . بیروت: نشردارالفکر.
باقلانی، الإمام أبوبکر.(۲۰۰۵). تمهید الأوائل وتلخیص الدلائل، چاپ اول. بیروت: نشر دارالکتب العلمیة.
بغدادی، عبدالقاهر. (۱۹۸۸). الفَرْق بین الفِرَق ، ج 1، چاپ: اول. قاهره: نشرمکتبة ابن سینا.
تفتازانی، سعد الدین. (۲۰۰۵). شرح التلویح علی التوضیح، چاپ اول. بیروت: نشرالمکتبة العصریة.
تفتازانی، سعد الدین. (۱۴۰۹). شرح المقاصد، ج 4 . تحقیق و مقدمه از دکتر عبدالرحمن عمیره.
تفتازانى، سعدالدین. (۲۰۱۳). شرح بر عقاید نسفى، چاپ: اول . بیروت: نشردارالکتب العلمیة.
جرجانی، السید شریف علی بن محمد. (۱۳۲۵). شرح بر مواقف قاضی عضدالدین، ج 8، چاپ: اول. تصحیح بدرالدین نعسانی. بیروت: نشر دارالکتب.
•خلخالی و مرجانی.(۱۳۱۷). حاشیه بر شرح جلال الدین بر عقائد قاضی عضد. ترکیه: چاپخانه عامر.
دَوَّانى، جلال الدین. (۱۳۲۷). شرح بر متن قاضی عضد، ج 2. ناشر: مجلس تدقیقات شرعیه و تدقیق مؤلفات اعضا سندق علی رضا افندید.
روحانی، آیت الله سید مهدی همراه با سید حسن خمینی. (۱۳۸۹). فرهنگ جامع فرق اسلامی ، چاپ: اول . تهران: انتشارات اطلاعات.
زرکشی، بدرالدین محمد بن بهادر بن عبدالله شافعی. (۱۹۹۲). البحر المحیط، ج 1، چاپ: دوم. تحریر: الشیخ عبدالقادر الغانی. کویت: وزارة اوقاف.
سبکی، تاج الدین عبدالوهاب بن علی.(۲۰۰۹). رفع الحاجب عن مختصر ابن الحاجب، چاپ اول . بیروت: نشردارالکتب العلمیة.
سیوطی، عبدالرحمن. (۱۹۷۷). المطالع السعیدة فی شرح الفریدة، ج 1 . بغداد: نشرالارشاد.
شهرستانی، محمدبن عبدالکریم . (۱۹۹۲). الملل والنحل، ج 1 ، چاپ: دوم . بیروت: نشردارالکتب العلمیة.
عبدالجبار بن احمد معتزلی.(۱۹۶۵). المغنی فی أبواب التوحید والعدل، ج 7، چاپ: سوم . بیروت: نشردارالنهضة الحدیثة.
عبدالجبار بن احمد معتزلی. (۱۹۹۶). شرح اصول خمسة، چاپ: سوم . قاهره: نشرمکتبة وهبة.
غزالی، ابو حامد. (۲۰۰۸). المستصفی، ج 1 ، چاپ اول . بیروت: نشرالمکتبة العصریة.
قاضی عضدالدین، عبدالرحمن الإیجى. (۲۰۱۲). المواقف ، ج 8 ، چاپ دوم . بیروت: نشردارالکتب العلمیة.
کستلی و خیالی.(۱۳۲۰). حاشیة علی شرح العقاید لسعدالتفتازانی، چاپ اول . بغداد:نشرالمکتبة الحنیفه.
گلنبوی، شیخ اسماعیل. (۱۳۱۷). حاشیه بر شرح ملاجلال الدین دوانی، ج 1. ترکیه: چاپخانه عامر.
مهاجر، شیخ عبدالقادر. (۲۰۰۹). تقریب المرام در شرح تهذیب الکلام ، ج 2. سقز: نشرمحمدی.
• محمدرمضان عبدالله. (۲۰۱۳). الباقلانی وآرائه الکلامیة، چاپخانه: الأمة . بغداد: وزارت اوقاف.