پیوند تاریخی کُردها با فقه شافعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر پاره وقت پژوهشکده کردستان شناسی دانشگاه کردستان

https://doi.org/10.34785/J016.2019.630

چکیده

مناطق کُردنشین و مناطق پیرامون آن از ایران گرفته تا آسیای صغیر و آناتولی(امپراتوری عثمانی سابق و ترکیۀ امروزی) فرازوفرودهای تاریخی و تحولات مذهبی زیادی را به خود دیده است. اگرچه بیشتر مناطق کُردنشین تا حدود زیادی در سرنوشت سیاسی و تاریخی منطقه سهیم بوده‌اند، ولی به لحاظ مذهبی برای قرون زیادی همچنان به مذهب فقهی شافعی پایبند مانده‌اند. پژوهش حاضر درصدد است تا به این مسئله پاسخ دهد که چرا بیشتر کُردها دارای مذهب شافعی هستند. به‌عبارتی‌دیگر، این پژوهش بر آن است تا به بررسی دلایل ماندگاری مذهب شافعی در میان کُردها باوجود تهدیدهای فراوان بپردازد. در این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. شواهد نشان می‌دهد که هستۀ اصلی مناطق کُردنشین که امروزه تقریباً به‌تمامی پیرو مذهب شافعی هستند از همان آغاز پیدایی مکاتب فقهی و به‌صورت تدریجی پناهگاهی امن برای تبلیغ و گسترش مذهب شافعی به‌دوراز هیاهوی سیاسی بوده است. اینکه هم دولت صفویه و هم دولت عثمانی در تغییر مذهب این مناطق ناتوان ماندند، خود به‌درستی گویای این مسئله است که فقه شافعی با حمایت‌های سیاسی و به‌یک‌باره وارد مناطق کُردنشین نشد و پیوند آن‌ها با این فقه عمیق‌تر از آن بود که به دست حکام و سلاطین از بین برود. جغرافیای صعب‌العبور مناطق کُردنشین و همچنین روحیات متعصبانۀ کُردها نیز بر پایبندی آن‌ها به مذهب شافعی بسیار اثرگذار بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Historical link of Kurds with Shafi'i jurisprudence

نویسنده [English]

  • seyyed borhan tafsiri
Part-time researcher at Institute of Kurdish Studies in Kurdistan University.
چکیده [English]

The Kurdish regions and surrounding areas from Iran to Asia Minor and Anatolia (the former Ottoman Empire and present-day Turkey) have experienced many historical upheavals and religious upheavals. Although most Kurdish areas have largely contributed to the region's political and historical destiny, But for many centuries they have remained faithful to Shafi'i jurisprudence. The present study seeks to address why most Kurds are Shafi'i. In other words, this study seeks to investigate the reasons for the persistence of Shafi'i religion among the Kurds despite the many threats. In this study, descriptive-analytical method was used. Evidence shows that the core of the Kurdish areas that today, was almost entirely Shafi'I From the beginning the emergence of jurisprudential schools and, gradually, a safe haven for the propagation of the Shafi'i religion. The inability of the Safavid and Ottoman governments to convert to these areas, It goes without saying that Shafi'i jurisprudence did not enter Kurdish areas with political backing at once And their connection with this jurisprudence was deeper than it was destroyed by the rulers and the kings. The impassable geography of the Kurdish regions as well as the fanatical morale of the Kurds also had a profound effect on their adherence to the Shafi'i religion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Kurdish areas
  • Shafi'i jurisprudence
  • Sufism
  • Sunnis
ابن ابی یعلی، محمد (1419/1999). طبقات الحنابله. ریاض: عبدالرحمان بن سلیمان عثیمین.
ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (1368). تلبیس ابلیس، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو. تهران: نشر دانشگاهی.
ابو زهره، محمد (بیتا). تاریخ المذاهب الاسلامیه، ج2: فی تاریخ المذاهب الفقهیه. قاهره: دارالفکر العربی.
__________ (بیتا). ابن حنبل: حیاته و عصره، آرائه و فقهه. قاهره: دارالفکر العربی.
اشپولر، برتولد (1377). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری. تهران: علمی و فرهنگی.
البکار، عبدالقادر محمود (1433ه/2012). المدخل الی دراسه المذاهب الفقهیه. قاهره: الغوریه.
الشکعه، مصطفی محمد (1985). الأئمه الأربعه. بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
الهیاری، فریدون، کریمی، زینب و بیطرفان، رضا (1392). بررسی و تحلیل روند ورود و گسترش اسلام در اندونزی. تاریخ نامه خوارزمی، سال اول، شماره اول، 75-97.
آرنولد، سر توماس (1358). تاریخ گسترش جهان اسلام، ترجمه ابوالفضل عزتی. تهران: دانشگاه تهران.
بارتولد، واسیلی ولادیمیروویچ (1376). تاریخ ترک‌های آسیای میانه، ترجمه غفار حسینی. تهران: توس.
برویین سن، مارتین وان (1383). جامعه شناسی مردم کرد(آغا، شیخ و دولت)، ترجمه ابراهیم یونسی. تهران: پانیذ.
بغدادی(خطیب)، ابوبکر احمد بن علی (1417ه/1997). تاریخ بغداد، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا. بیروت: دارالکتب العلمیه.
بوازار، مارسل (1369). اسلام و جهان امروز، ترجمه مسعود محمدی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بیهقی، محمد بن حسین (1371). تاریخ بیهقی، تصحیح علی اکبر فیاض. تهران: علم و دنیای کتاب.
پرگاری، صالح؛ تفسیری، سید برهان (1393). تکوین راه‌های ارتباطی کردستان(اردلان) از دورۀ سلجوقی تا پهلوی. پژوهش‌های تاریخی، سال ششم، شماره اول(پیاپی21)، 39-54.
توکلی، محمد رئوف (1354). تاریخ تصوف در کردستان و جغرافیا و تاریخ بانه. تهران: فاروس.
تیمور، احمد (1389ه/1969). نظریه تاریخیه فی حدوث المذاهب الفقهیه الاربعه الحنفی، المالکی، الشافعی، الحنبلی و انتشارها عند جمهورالمسلمین. قاهره: بینا.
حموی، یاقوت بن عبدالله (1380). معجم البلدان، ترجمه علینقی منزوی، ج4. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
راوندی، مرتضی (1373). تاریخ اجتماعی ایران، ج4. سوئد: آرش.
روحانی، بابا مردوخ (1364). تاریخ مشاهیر کرد. تهران: سروش.
زرگری نژاد، غلامحسین؛ یوسفی، عثمان (پاییز 1389). تکوین شخصیت علمی و مذهب فقهی امام شافعی. مطالعات تاریخ فرهنگی، سال دوم، شماره پنجم, 89-114.
زلمی، مصطفی ابراهیم (1375). خاستگاه‌های اختلاف در فقه مذاهب، ترجمه حسین صابری. مشهد: بینا.
سبکی، تاج‌الدین عبدالوهاب بن علی (1413ه/1992). طبقات الشافعیه الکبری، تحقیق محمد محمود طناحی و عبدالفتاح محمد الحلو. ریاض: دار هجر للطباعه و النشر و التوزیع.
سیوطی، عبدارحمن بن ابی بکر (1387ه.ق). حسن المحاضره فی تاریخ مصر و قاهره. قاهره: محمد ابوالفضل ابراهیم.
شیرازی(ابواسحق)، ابراهیم بن علی (1418ه/1997). طبقات الفقها. بی جا: مکتبه الثقافه الدینیه.
ضیایی، محمد عادل؛ عزیزی، موسی (پاییز 1397). علل گسترش فقه حنفی در ماوراءالنهر تا پایان عصر سامانیان. پژوهش نامه تاریخ اسلام، سال دوم، شماره هفتم, 31-57.
طنطاوی، محمود محمد (1408ه/1987). المدخل الی الفقه الاسلامی. قاهره: بینا.
عبدالهادی، صفوت عادل (1428ه/2007). الامام یوسف بن عبدالهادی الدمشقی الحنبلی و آثار الفقهیه و... دمشق: بینا.
عُلَیمی حنبلی، مجیرالدین عبدارحمن بن محمد (1388ه/1968). الأُنس الجلیل بتاریخ القدس و الخلیل. نجف: بینا.
فرای، ریچارد (1386). تاریخ ایران کمبریج، ترجمه حسن انوشه، ج4. تهران: امیرکبیر.
کَلوَزانی، محمد بن علی (1421ه/2000م). التمهید فی اصول الفقه، ج1. بیروت: مفید محمد ابوعمشه.
لاکهارت، لارنس (1344). انقراض سلسلسۀ صفویه، ترجمه اسماعیل دولتشاهی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مادلونگ، ویلفرد (1377). فرذقه های اسلامی، ترجمه ابوالقاسم سری. تهران: اساطیر.
مقدسی، محمد بن احمد (1361). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
موثقی، سید احمد (1389). جنبش های اسلامی معاصر. تهران: سمت.
مودودی، ابوالاعلی (1405). خلاف و ملوکیت، ترجمه خلیل احمد حامدی. پاوه: بیان.
مهرنوس، دانا (1390). کردها و اسلام: ستیز یا سازش؟؟ بررسی تاریخ سیاسی و مذهبی کردها قبل و بعد از اسلام. سنندج: آراس.
Bruinessen, Martin Van. (1999) The Kurds and Islam. Working Paper no. 13,. Islamic Area Studies Project, Tokyo, Japan, p.70-90.
Madelung, Wilfered. (1988) Religious trends in early Islamic Iran. Albany: ، N. Y.
Meier, Fritz. (1957) Die Fawa'ih algamal wa-fawatih al-galal des Nagm ad-Din al-Kubra. Wiesbaden: Steiner.
Mokri, Mohammad. (1970) Contribution scientifique auxétudes iraniennes. Paris: Klincksieck.
wang, j. (2006) islam in EsatAsiaEncyclopedia of Language & Linguistics (Second Edition).
writers,. (1986) (EI2)THE ENCYCLOPAEDIA OF ISLAM(EI2), , . LEIDEN, E. J. BRILL.