بازخوانی مجازات حد و نظریه نئوکلاسیسیزم نوین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه کردستان، سنندج، کردستان

2 کارشناسی ارشد، دانشگاه کردستان

https://doi.org/10.34785/J016.2019.172

چکیده

آموزه­های کیفری از نظر تدوین و وضع قوانین بر نظامهای کیفری تأثیرگذارند. با شکست و افول هر آموزه، توجه اندیشمندان حقوق کیفری به آموزه جدیدی جلب شده و در نتیجه شاهد نفوذ پیاپی آموزه­ها بر حقوق کیفری بوده­ایم. در این سیر تحول اندیشه­های کیفری، پس از جنگ جهانی دوم و به طور خاص در دهه­های پنجاه و شصت سده بیستم میلادی این اندیشه اصلاح و درمان بود که غلبه یافت، اما با آشکار شدن شکست این مکتب و در نتیجه رویگردانی از آن، در دهه هفتاد میلادی توجه فلاسفه کیفری به عدالت سزادهی که بر تئوری مجازات­های استحقاقی تکیه داشته، معطوف گردید،که به جهت وابستگی خود به مکاتب کلاسیک از حیث مبانی فلسفی و اصول حاکم بر کیفرها، به نئوکلاسیسیزم نوین مشهور شد. این مکتب با تکیه بر سزاگرایی به توجیه کیفر پرداخته و بر این بنیاد با تکیه بر مبانی فلسفیِ به ارث برده از پیشینیان خود اصولی را بر کیفرها حاکم می­داند که بر دو عنصر اساسی استحقاق و سرزنش تکیه دارد و مبتنی بر  اعتقاد به حسن و قبح ذاتی افعال و اراده آزاد و انتخابگری عقلانی است و با تکیه بر مفهوم استحقاق لازم میداند اصل تناسب جرم و کیفر و اصل لزوم اجرای کیفرها حاکم شود. حال در قالب این پژوهش تلاش شده با واکاوی جایگاه مجازات حد در ارتباط با نئوکلاسیسیزم نوین و در چارچوب قوانین کیفری مصوب ایران، مشخص شود تا چه اندازه این آموزه­ها با اندیشه­های حاکم در حدود همسو است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review of Punishment HAD and New Neo-Classicism Theory

نویسندگان [English]

  • mortaza javanmardisaheb 1
  • mohammad Beiranvand 2
1 Assistant Professor Kurdistan University, Sanandaj, Kurdistan
2 MA, University of Kurdistan
چکیده [English]

 
In terms of formulating and enforcing laws, criminal doctrines affect criminal systems. Criminal jurists were noticing new doctrines as a result of the failure each previous doctrine. After World War II, especially in the fifties and sixties of the twentieth century, the idea of ​​reforming and curing this method was overcome. In the seventies, by revealing the failure of this method and consequently turning it over, the attention of the philosophers of punishment to the theory of justice in punishment focused on the theory of deserved punishment. This method justified the punishment by relying on punishment and with the support of the philosophical foundations that inherited from its predecessors the principles governing punishments, which are based on the fundamental merits of punishment it is based on the well-founded belief that the nature of the work is free and the will of the rational choice, and that, in the sense of entitlement, it is necessary for the law to be the principle of proportionality between the criminal offense and the principle of necessity of enforcement. In this study, an attempt has been made to investigate the place of punishment in the context of modern neoclassicism and within the scope of Iran's penal code, and to determine the extent to which these teachings are consistent with sovereignty

کلیدواژه‌ها [English]

  • Had
  • New Neo-classicism
  • Penal philosophical theories
اصغری، سیدشکرالله (1366). سیستم کیفری اسلام و پاسخ به شبهات، تهران: انتشارات بعثت.
الهام، غلامحسین؛ برهانی، محسن (1392). درآمدی بر حقوق جزای عمومی، تهران: انتشارات میزان.
حیدری، علی­مراد ( 1394). حقوق جزای عمومی(بررسی فقهی_حقوقی واکنش علیه جرم)، تهران: انتشارات سمت.
دشتی، محمد (1389). ترجمه نهج البلاغه، چاپ دوم، قم: انتشارات نشتا.
رهامی، محسن (1383). عرفی شدن مجازات­ها در نظام کیفری جمهوری اسلامی ایران، در علوم جنایی،تهران: انتشارات سمت.
زراعت، عباس (1390). شرح قانون مجازات اسلامی بخش حدود، ج 1، تهران: انتشارات ققنوس.
ساریخانی، عادل (1391). حقوق جزای عمومی اسلام، چاپ هشتم، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
فیض، علیرضا (1369). تطبیق در حقوق جزای اسلام، چاپ دوم، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
ماوردی، ابوالحسن (1383). آیین حکمرانی، ترجمه: حسین صابری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
محقق­داماد، سید­مصطفی (1390). قواعد فقه 4؛ بخش جزایی، چاپ هجدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق­داماد، سید­مصطفی (1391). قواعد فقه بخش مدنی، چاپ سی و چهارم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
موسوی­بجنوردی، سیدمحمد (1376). فقه تطبیقی(بخش جزایی)، ج 1، تهران: نشر میعاد.
میرمحمدصادقی، حسین (1389). جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، چاپ هجدهم، تهران: انتشارات میزان.
ب: مقالات
استادی، رضا (1383). قلمرو قاعده درء(2)، فقه اهل بیت، شماره 37، ص 71 تا 94.
اسلامپورکریمی، عسگری (1383). قاعده درء از نگاه فرقین، پژوهش­نامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره 7 و 8، ص 45 تا 78.
امینی، جهاندار؛ طاهری، محمدعلی (1393). توبه و تأثیر آن بر حدود از دیدگاه فقه مقارن و قانون مجازات اسلامی 1392، مجله حقوقی دادگستری، سال 78، شماره 86، ص 35 تا 62.
پیوندی، غلامرضا (1395). حکمت­های کیفر در نظام جزایی اسلام، حقوق اسلامی، سال 13، شماره 48، ص 91 تا 126.
جوان­جعفری، عبدالرضا؛ ساداتی، سیدمحمدجواد (1392). عظمت نمادین حدود؛ تأملی فلسفی و جامعه شناختی، دیدگاه­های حقوقی، دوره 18، شماره 63، ص 67 تا 92.
حسینی، سید محمد (1387). حدود و تعزیرات (قلمرو، انواع، احکام)، فصلنامه حقوق مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شماره 1، ص 125 تا 146.
خسروشاهی، قدرت­الله  (1380). فلسفه مجازات از دیدگاه اسلام (2)، پژوهش­های مدیریت راهبردی، شماره 23 و 24، ص 88 تا 105.
ده­حاجی­آبادی، احمد؛ رجبی، محمد (1394). تأملی بر مقررات توبه در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، حقوق اسلامی، سال 12، شماره 46، ص 7 تا 30.
رایجیان­اصلی، مهرداد؛ میرمجیدی، سیده­سپیده (1390). جلوه­هایی از آموزه نئوکلاسیسیسم­نوین و  سیاست جنایی ایران، فصلنامه دیدگاه­های حقوقی، شماره 54، ص 33 تا 60.
رضایی، حسن (1377). نظریه­ی مجازات در حقوق کیفری اسلامی، مجله حقوقی دادگستری، شماره 23، ص 189 تا 206.
شجاعی، حسن (1392). نقش حقوق جزای اسلامی در تعلیم و تربیت ارزش­های اخلاقی اسلام در جامعه، اخلاق وحیانی، سال اول، شماره 3، ص 89 تا 116.
شکوهی، علی (1386). جامعیت دین اسلام، اندیشه، سال 13، شماره 2، ص 17 تا 46.
صادقی، محمدهادی (1392). نقش توبه در حدود و تعزیرات، پژوهش­نامه حقوق کیفری، سال چهارم، شماره دوم، ص153 تا 174.
صفری، محسن؛ زهروی، رضا (1388). مطالعه تطبیقی شبه قاعده درء در فقه امامیه، حقوق ایران و انگلستان، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 36، شماره 2، ص 193 تا 212.
ظفری، محمدرضا (1376). مبانی عدالت جزایی، فصلنامه نقد و نظر، شماره 10 و 11، ص 150 تا 183.
فلاحی، احمد (1389). مجازات در حقوق کیفری اسلام، مجله حقوقی دادگستری، دوره 74، شماره 70، ص 69 تا 92.
فیض، علیرضا (1382). مفهوم کیفر در عرفان ابن عربی، مجله تخصصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره 9 و 10، ص 39 تا 58.
قربان­نیا، ناصر(1377). فلسفه مجازات، نقد و نظر، سال 4، شماره 3 و 4، ص 417 تا 448.
قربان­نیا، ناصر (1380). فلسفه مجازات­ها در فقه کیفری اسلام، رواق اندیشه، شماره 3، ص 30 تا 45.
قماشی، سعید (1394). کرامت انسانی، راهبرد استنباط احکام شریعت، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره 48، شماره 1، ص 75 تا 106.
محمودی­جانکی، فیروز ( 1378). قاعده درء و تطبیق آن با تفسیر شک به نفع متهم در حقوق موضوعه، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)، شماره 9، ص 123 تا 159.
مقیمی حاجی، ابوالفضل (الف1386)، فلسفه مجازات در اسلام(1)، فقه اهل بیت، سال 13، شماره 51، ص 106 تا 147.
مقیمی حاجی، ابوالفضل (ب1386). فلسفه مجازات در اسلام(2)، فقه اهل بیت، سال 13، شماره 52، ص 71 تا 105.
میرخلیلی، سیدمحمود (1379). خشونت و مجازات، کتاب نقد، سال 4، شماره 14 و 15، ص 124 تا 153.
نوبهار، رحیم (1379). اهداف مجازات­ها در جرایم جنسی مستوجب حد در حقوق کیفری اسلام، نامه مفید، شماره 23، ص 133 تا 162.
نوبهار، رحیم (1392). جستاری در مبانی تقسیم بندی حد_ تعزیر در فقه کیفری اسلام، تحقیقات حقوقی، شماره 63، ص 213 تا 254.
نوبهار، رحیم (الف1393). شفاعت در حد و تعزیر، پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره 7، ص 103 تا 130.
نوبهار، رحیم (ب1393). از تعطیل حد تا الغاگرایی کیفری، پژوهش­های حقوق تطبیقی، دوره هجدهم، شماره 4، ص 123 تا 146.
نوبهار، رحیم (1394). جستاری درباره تأخیر در اجرای حد، فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل و هشتم، شماره 2، ص 337 تا 358.
نوبهار، رحیم؛ عرفانی­فر، امیر (1396). واکاوی تحیلی_انتقادی تفاوت­های میان حد و تعزیز، فصلنامه راهبرد، سال بیست و ششم، شماره 82، ص 207 تا 240.
یزدیان­جعفری، جعفر (1386). توجیهات فلسفی مجازات از وحدت­گرایی تا کثرت­گرایی، فصلنامه حقوق مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 37، شماره 4، ص 327 تا 350.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، ج1 و 4 و 9، بیروت: دار صادر.
ابن­ادریس الحلّی، محمد بن احمد (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
جزیری، عبدالرحمان (1424). الفقه علی المذاهب الاربعه، ج 5، بیروت: دارلفکر.
جوهری، أبونصر اسماعیل بن حماد (1407). الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، ج2، بیروت: دار العلم للملایین.
حر العاملی، محمد بن حسن (بی­تا). وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حلّی، جعفر بن حسن (1408). شرائع الاسلام فی مسأل الحلال و الحرام، چاپ دوم، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
شیخ مفید، ابی عبدالله محمد بن محمد (1410). المقنعه، چاپ دوم، قم: موسسه النشر الاسلامی.
طوسی[شیخ]، محمد بن حسن (1428). المبسوط فی فقه الامامیه، ج 5 و 8، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
عاملی[شهید اول]، شمس­الدین محمد بن مکی (1390). لمعه الدمشقیه، ج2، چاپ چهارم، ترجمه: علی شیروانی، قم: انتشارات دارالفکر.
عاملی[شهید ثانی]، زین­الدین بن علی (1413). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج 14 و 15، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
علامه مجلسی (1403). بحار الأنوار، ج 6، بیروت: مؤسسه الوفاء.
فاضل هندی، محمد بن حسن (بی­تا). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
کلینی، أبی جعفر محمد بن یعقوب (1367). الفروع من الکافی، ج 7، چاپ سوم، قم: دار الکتب الاسلامیه.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (1403). مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الاذهان، ج 13، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
موسوی الخمینی، روح­الله (بی­تا). تحریر الوسیله، ج2، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
موسوی خوئی، سیدابوالقاسم (1422). مبانی تکمله المنهاج، ج41، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
نجفی، محمد­حسن (1404). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار إحیا التراث العربی.