بازپژوهی مفهوم «خفیه» در جرم سرقت در فقه اسلامی و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه علوم قرآن و فقه، دانشکده‌ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز: ایران.

2 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده‌ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران: ایران.

3 دانشیار، گروه علوم قرآن و فقه، دانشکده‌ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز: ایران.

10.22034/mfu.2025.143025.1524

چکیده

سرقت یکی از جرایم رایج در جوامع گوناگون است و از دیرباز و در نظام­های گوناگون حقوقی، برای آن مجازات مختلفی پیش­بینی شده است. یکی از قیودی که در آثار مختلف فقهی و حقوقی به‌عنوان یکی از مؤلفه­های ماهیت سرقت و یا شرط گونه­ای خاص از عقوبت­های این جرم آمده «خفیه» یا «پنهانی‌بودن» است که درباره‌ی معنا و چگونگی تحقق آن اتفاق‌نظر وجود ندارد. فقهای مذاهب مختلف اسلامی و حقوق­دانان ایران، برداشت­های گوناگونی از مفهوم خفیه دارند و در قانون ایران نیز، موضعی در این‌خصوص گرفته نشده است. مسئله‌ی اصلی پژوهش حاضر مفهوم خفیه در جرم سرقت می‌باشد که برای دست‌یابی به آن، هشت دیدگاهِ مطرح در این زمینه مورد نقد و بررسی قرار گرفته است از جمله: پنهان‌بودن از دید تمام مردم؛ پنهان‌بودن از دید مالک یا جانشین او؛ پنهان‌بودن به گمان رباینده (سارق)؛ متقلبانه بودن و اقدام رباینده به پنهان­کاری. طبق یافته‌های این تحقیق «اقدام رباینده به پنهان­کاری» قابل‌دفاع­ترین معنا برای قید خفیه است. اگرچه برداشت یاد شده از خفیه در آثار فقهی امامیه و اهل سنت به‌صراحت بیان نشده؛ اما شواهدی بر مدنظر داشتن آن از سوی برخی فقهای امامی و اهل سنت وجود دارد. داده­های این تحقیق به‌شیوه­ی کتابخانه­ای و از منابع فقهی امامیه و اهل سنت، و کتب حقوقی جمع­آوری شده و با روش توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Revisiting the Concept of "Khufyah" in the Crime of Theft in Islamic Jurisprudence and Iranian Law

نویسندگان [English]

  • mahdi hamidi 1
  • Mohammad Eshaghi 2
  • Mojtaba Javidi 3
1 Assistant professor, Department of Quranic Sciences and Jurisprudence, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shiraz University, Shiraz, Iran.Shiraz, Iran
2 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Law, Faculty of Theology and Islamic Studies, Tehran University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Department of Quranic Sciences and Jurisprudence, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

Theft is one of the most common crimes across societies, and various legal systems have historically prescribed different punishments for it. Among the conditions frequently mentioned in Islamic jurisprudence (fiqh) and legal texts as a component of theft's nature or a prerequisite for specific types of punishment is "Khafīyyah" (meaning secrecy or concealment). However, there is no consensus on its precise meaning or how it is realized. Islamic jurists from different schools of thought and Iranian legal scholars have interpreted the concept of khafīyyah differently, and the Iranian legal framework does not explicitly address this issue. The primary focus of this research is to explore the concept of khafīyyah in the crime of theft. To achieve this, eight prominent perspectives are critically studied, including: being hidden from all people; being hidden from the owner or their substitute; concealment as perceived by the thief; fraudulent conduct and the thief's act of concealment. Based on the findings, the interpretation that defines khafīyyah as "the thief's act of concealment" emerges as the most defensible. Although this interpretation is not explicitly articulated in classical Islamic jurisprudence from either Imᾱmī and Sunni traditions, evidence suggests that some jurists from both traditions have implicitly considered it. The data for this research were collected through library methods, drawing from Shi'a and Sunni jurisprudential sources as well as legal texts. The analysis was conducted using a descriptive-analytical approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Theft
  • Crime
  • Khufyah
  • Islamic Jurisprudence
  • Iranian Law

مراجع

Holy Quran. [In Arabic]
A group of researchers. (Nd). al- Musūʿat  al- Fiqhīyyat al-qawitya. Ejypt: Dār al-Şafwat. [In Arabic]
ʿAbd al-Munʿim, M. (1998). Majmūʿat al-Muşṭalaḥāt wa al-Alfāẓ al-Fiqhīyyat. Cairo: Dār al-Faḍīlat. [In Arabic]
Āghāʾīnīyā Ḥ & Rustamī H. (2022). Ḥuqūq Kiyfarī Ikhtişāşī, Jarāʾim ʿAlayh Amwāl wa Mālikīyat. Tehran: Mīzān. [In Persian]
Banaei Kheirabadi, M & Rostami E. (2020). “Analysis of the Necessity of Defining Jurisprudential Titles Based on the Viewpoint of Sahib Kifayeh”. Comparative Studies of Jurisprudence and Principles of Religions. 3(1). [In Persian]
bin Mulā KH. (Nd). Durar al-Ḥukkām fī Sharḥ Ghurar al-Aḥkām. Ejypt: Dār Iḥyāʾ al-Kutub al- ʿArabī. [In Arabic]
Biyhaqī, Q. (1995). Işbāḥ al- Shīʿat bi-Mişbāḥ al-sharīʿat. Qum: Imām Sādiq. [In Arabic]
Dāmād Iffindī, R. (1910). Majmaʿ al-Nahār. Turkey: al- ʿAmrat. [In Arabic]
Dhihnī Tihrānī, MJ. (1987). al-Mabāḥith al-Fiqhīyyat Fī Sharḥ al-Rrawḍat al-Bahīyyat. Qum: Wujdānī. [In Arabic]
Fakhr Bonab, H. (1999). “A Study of the Hidden Condition of Kidnapping in the Definition of Robbery”. Faculty of Literature and Humanities of Tabriz. 171. [In Persian]
Ghamashi, S. (1998). “A Study and Study of the Crime of Theft from the Perspective of Jurisprudence, Law and Islamic Penal Code”. Fiqh of the Ahl al-Bayt. 15. [In Persian]
Ghasemi GH & Kordnejad N. (2014). “A Comparative Study of the Hadd of Theft and the Conditions of its Implementation”. Journal of Jurisprudential Research. 10(1). [In Persian]
Gulpāyigānī, SMR. (1991). al-Durr al-Manḍūd fī Aḥkām al- Ḥudud. Qum: Dār al-Qurʾān al-Karīm. [In Arabic]
Ḥabībzādih, M. (2006). Sirqat Dar Ḥuqūq kiyfarī Īrān. Tehran: Dādgustar. [In Persian]
Ibn Ḥamzat, M. (1987), al-Wasīlat ʾIlā Niyl al-Faḍīlat. Qum: Maktabat
Ibn Humām, K. (1969). Sharḥ Fatḥ al-Qadīr. Egypt: al-Ḥalabī. [In Arabic].
Ibn Idrīs Ḥillī, M. (1989). al-Sarāʾir al-Ḥāwī li-Taḥrīr al-Fatāwā. Qum: al-Nashr al-Islāmī al-Tābiʿat li-Jimāʿat  al-Mudarrisīn Fī Ḥuzat ʿIlmīyyat Qum. [In Arabic]
Ibn Manẓūr, A. (1993). Lisān al- ʿArab. Beirut: Dār al-Fikr. [In Arabic]
Ibn Nujaym, Z. (Nd). al-Baḥr al-Rāʾiq Sharḥ Kanz al-Daqāʾiq. Beirut: Dār al-Kitāb al-Islāmī. [In Arabic]
Işfahānī Rāghib, Ḥ. (1991). Mufradāt al-Alfāẓ Qurʾān. Beirut: Dār al-Shāmīyyat. [In Arabic]
Karābīsī, A. (1981). al-Furūq. Kuwait: Wizārat Uqāf Kuwait. [In Arabic]
Khānsārī, J. (1985). al-Taʿlīqāt ʿAlā al-Rawḍat al-Bahīyyat. Qum: Raḍawī. [In Arabic]
lojnah alfatwa bi-al-shabke al-islamiya (Nd). fataawa al-shabke al-islamiya. https://shamela.ws/book/27107. [In Arabic]
Majlisī, M. (1985). Rawḍat al-Muttaqīn fī Sharḥ Man Lā Yaḥḍuruh al-Faqīh. Qum: Kūshānpūr. [In Arabic]
Marʿarshī Najafī. [In Arabic]
Marʿashī Najafī, SSH. (2003). Aḥkām al-Sirqat ʿAlā Ḍūʾ Qurʾān wa Sunnat.  Kitābkhānih ʿUmūmī Ḥaḍrat Āyat Allāh al-ʿUẓmā Marʿashī Najafī. [In Arabic]
Mīrmuḥammad Şādiqī, Ḥ. (2022). Jarāʾim ʿAlayh Amwāl wa Mālikīyat. Tehran: Mīzān. [In Persian]
Mishkīnī, ʿA. (2013). Muşṭalaḥāt al-Fiqh. Qum: Dār al-Ḥadīth. [In Arabic]
Muʿāwinat Āmūzish wa Taḥqīqāt Quwwih Qaḍāʾīyih. (2011). Ilal Naqḍ Ārāyi Kulāhbardārī wa Sirqat Dar Dīwān ʿālī Kishwar. Tehran: Majd. [In Persian]
Najafī, M. (Nd). Jawāhir al-Kalām. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al- ʿArabī. [In Arabic]
Parsa F, Rostami S & Roustaei M. (2020). “A Comparative Study of the Sentence of Theft from the Treasury in the Jurisprudence of Islamic Denominations and the Islamic Penal Code”. Comparative Jurisprudence. 8(15). [In Persian]
Qumī, ʿA. (2000). Jāmiʿ al-Khilāf wa al-Wifāq Bayn al-Imāmīyyat wa bayn Aʾimmat al-Ḥijāz wa al-ʿIrāq. Qum: Zamīnihsāzān Ẓuhūr Imām ʿAṣr. [In Arabic]
Qurashī, SʿA. (1992). Qāmūs Qurʾān. Tehran: Dār al-Kitāb al-Islāmīyyat. [In Persian]
Şabrī, N. (1999). Jurm Sirqat Dar Ḥuqūq Kiyfarī Īrān wa Islām. Tehran: Quqnūs. [In Arabic]
Sālārī, M (2019). Ḥuqūq Kiyfarī Ikhtişāşī Sirqat Taʿzīrī wa Rāyānihī. Tehran: Mīzān. [In Persian]
Shahīd Thānī, Z. (1991). al-Rawḍat al-Bahiyyat fī Sharḥ al-Lumʿat al-Dimashqīyyat. Nashr Islāmī al-Tābiʿat li-Jimāʿat al-Mudarrisīn Fī Ḥuzat ʿIlmīyyat. [In Arabic]
Shahīd Thānī, Z. (1992). Masālik al-Afhām ilā Tanqīḥ Sharāʾiʿ al-Islām. Qum: Muʾassisat Maʿārif Islāmī. [In Arabic]
Sirāj al-Dīn, ʿU. (2001). Nahr al-Fāʾiq Sharḥ Kanz al-Daqāʾiq. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. [In Arabic]
ʿUdat, ʿA. (Nd). al-Tashrīʿ al-Jināyī al-Islāmī Muqarar bil-Qānūn al-Waḍʿī. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿArabī. [In Arabic]
Zaylaʿī, ʿU. (1896). Tabyīn al-ḥaqāʾiq Sharḥ Kanz al-Daqāʾiq Wa ḥāshīyat al-Shalabī. Cairo: al-Kubrā al- ʾAmīrīyat. [In Arabic]
Zirāʿat, A. (2013). Ḥuqūq Jazāyi Ikhtişāşī 2, Jarāʾim ʿAlayh Amwāl wa Mālikīyat. Tehran: Jangal. [In Persian]
Zuḥiylī, W. (Nd). al-Fiqh al-Islāmī Wa Adillatih. Damascus: Dār al-Fikr. [In Arabic]
مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب
دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 13
ناشر
مهر 1403
صفحه 266-248

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار