الزام زوجین به درمان بیماری‏های موجب فسخ نکاح از دیدگاه فقه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار، گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی و علوم ورزشی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، ایران.

10.22034/mfu.2025.142861.1514

چکیده

امروزه با توسعه و ارتقای دانش پزشکی بسیاری از عیوب مجوز فسخ نکاح مانند جذام، برص، ناهنجاری‏های مادرزادی یا موانع آمیزش جنسی قابل درمان است. با امکان معالجه عیوب، مساله اجبار زوجین به درمان از منظر فقه مذاهب اسلامی اهمیت ویژه‏ای می‏یابد. در این راستا باید بررسی نمود که الزام زوج یا زوجه بر درمان عیوب مجوز فسخ نکاح در صورت امکان مداوا جایز است یا این‏که درمان بیمارى اساساً بر بیمار واجب نیست و طرف مقابل نیز نمی‏تواند او را بر معالجه مجبور کند بلکه فقط حق دارد به همان حالت نکاح را بپذیرد یا فسخ کند. داده‌های این تحقیق با روش کتابخانه‌ای جمع‌آوری و سپس براساس روش توصیفی تحلیلی بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می‏دهد در مواردی که معالجه و درمان عیب به‏راحتی امکان‏پذیر باشد، هر یک از زوجین می‏تواند طرف مقابل را به برداشتن عیب و درمان بیماری اجبار نماید. ادله عقلی و نقلی متعددی وجود دارد بر این‏که معالجه عیوب در صورت امکان مداوا واجب است و امکان الزام طرف مقابل بر ازاله عیب وجود خواهد داشت ازجمله وجوب دفع ضرر و زیان از خود و دیگران، تکلیف به حسن معاشرت، حرمت تضییع حقوق همسر، لزوم فراهم کردن مقدمات تمکین و اصل تحکیم بنیان خانواده.
واژگان کلیدی: عیب، نکاح، بیماری، درمان، فقه مذاهب اسلامی

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Obligating Spouses to Treat Diseases Causing Marriage Annulment from the Perspective of Islamic Denominations of Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Javanmard
  • saleh yamrali
Assistant Professor, Department of Theology, Faculty of Humanities and Sport Sciences, Gonbad Kavous University, Gonbad Kavous, Iran
چکیده [English]

With the advancement and development of medical knowledge, many defects that were previously grounds for marriage annulment (faskh al-nikᾱh), such as leprosy (judhᾱm), vitiligo (baras), congenital abnormalities, or impediments to sexual intercourse, are now treatable. The possibility of treating these defects raises the important question of compelling spouses to seek treatment from the perspective of Islamic Denominations of jurisprudence (fiqh al-madhᾱhib al-Islᾱmīyya). This study examines whether it is permissible to compel a spouse to treat defects that allow for marriage annulment when treatment is possible, or if treatment is not obligatory for the patient and the other spouse cannot force them to seek treatment, but only has the right to accept the marriage as is or annul it. Data for this research were collected through library research and analyzed using a descriptive-analytical method. The results indicate that in cases where treatment of the defect is readily available, either spouse can compel the other to remove the defect and treat the illness. Multiple rational and textual evidences support the obligation of treating defects when possible and the permissibility of compelling the other party to remove the defect. These include the obligation to prevent harm to oneself and others, the duty of good companionship (husn al-mu'ᾱshara), the prohibition of neglecting spousal rights, the necessity of facilitating sexual availability (tamkīn), and the principle of strengthening family foundations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Defect
  • Marriage
  • Illness
  • Treatment
  • Islamic Denominations of Jurisprudence

مراجع

Anṣārī, M. (1994). Kitāb al-Makāsib al-MuḥarramaT wa al-Bayʿ wa al-Khīyārāt. Qum: Shiykh al-Aʿẓam Anṣārī. [In Arabic]
Anṣārī, MA. (2000). Ṣīghat al-ʿUqūd wa al-Iqāʿāt. Qum: Majmaʿ Andīshih Islāmī. [In Arabic]
Aʿrajī, SZ. (Nd). al-Niẓām al-ʿAʾilī wa Dawr al-Usrah fī al-Bināʾ al-Ijtimāʿī al-Islāmī. Cairo: Maktabat al-Usrah. [In Arabic]
Āṣif al-Muḥsinī, M. (2003). al-Fiqh wa Masā’il Ṭibbiyyat. Qum: Daftar Tablīghāt Islāmī Ḥuzat ʿIlmīyyat Qum. [In Arabic]
Balkhī, N. (1892). al-Fatāwā al-Hindīyyat fī Madhhab al-Imām al-Aʿẓam Abī Ḥanīfih al-Nuʿmān. Beirut: Dār al-Fikr. [In Arabic]
Buhūtī, M. (1994). Daqāʾiq al-ʾŪlā li-Sharḥ al-Muntahā al-Maʿrūf bi-Sharḥ Muntahā al-Irādāt. Beirut: ʿĀlam al-Kutub. [In Arabic]
Buhūtī, M. (1996). Kashf al-Qināʿ ʿAn Matn al-Iqnāʿ. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. [In Arabic]
Dasūqī, M. (Nd). Ḥāshīyat al-Dasūqī ʿAlā al-Sharḥ al-Kabīr. Egypt: Dār Iḥyā al-Kutub al-ʿArabīyyat. [In Arabic]
Dezhkam, Luṭfullāh. (2021). Dars-e Khārij-e Fiqh-e Pezeshkī: Ḥukm-e Tadāwī/Aqwāl (Advanced Course in Medical Jurisprudence: The Ruling on Treatment/Opinions). Available at the websites:https://eshia.ir/feqh/archive/text/dezhkam_lotfollah/feqh2/1400/1400.[In Persian]
Fāḍil Hindī, M. (1995). Kashf al-Lithām wa al-Ibhām ʿAn Qawāʿid al-Aḥkām. Qum: al-Nashr al-Islāmī al-Tābiʿat li-Jimāʿat al-Mudarrisīn Fī Ḥuzat ʿIlmīyyat Qum. [In Arabic]
Ghazzālī, M. (Nd). Iḥyāʾ ʿUlūm al-Dīn. Beirut: Dār al-Kitāb al-ʿArabī. [In Arabic]
Hillī, Ḥ. (1992). Qawāʿid al-Aḥkām fī Maʿrifat al-Ḥalāl wa al-Ḥarām. Qum: al-Nashr al-Islāmī al-Tābiʿat li-Jimāʿat al-Mudarrisīn Fī Ḥuzat ʿIlmīyyat Qum. [In Arabic]
Hillī, Ḥ. (2000). Talkhīṣ al-Marām fī Maʿrifat al-Aḥkām. Qum: Iʿlām Islāmī. [In Arabic]
Ibn ʿAbd al-Barr, Y. (1967). al-Tamhīd li-mā fī al-Muwaṭṭaʾ Min al-Maʿānī wa al-Asānīd. Morocco: Wizārat ʿUmūm al-Uqāf. wa al-Shuʿūn al-Islāmīyyat. [In Arabic]
Ibn ʿĀbidīn, M. (1992). Radd al-Muḥtār ʿAlā al-Durr al-Mukhtār. Beirut: Dār al-Fikr. [In Arabic]
Ibn al-Barrāj, Q. (1986). al-Muhadhdhab. Qum: al-Nashr al-Islāmī al-Tābiʿat li-imāʿat al-Mudarrisīn Fī Ḥuzat ʿIlmīyyat Qum. [In Arabic]
Ibn Humām, M. (2003). Sharḥ Fatḥ al-Qadīr ʿAlā al-Hidāyat Sharḥ Bidāyat al-Mubtadī. Beirut: Dār al-Fikr. [In Arabic]
Ibn Idrīs al-Ḥillī, M. (1990). al-Sarāʾir al-Ḥāwī li-Taḥrīr al-Fatāwā. Qum: al-Nashr al-Islāmī al-Tābiʿat li-Jimāʿat al-Mudarrisīn Fī Ḥuzat ʿIlmīyyat Qum. [In Arabic]
Ibn Mawdūd al-Mawṣilī, ʿA. (1937). al-Ikhtīyār li-Taʿlīl al-Mukhtār. Cairo: al-Ḥalabī. [In Arabic]
Ibn Qudāmat al-Maqdisī, M. (1994). Al-Kāfī fī Fiqh al-Imām Aḥmad. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyah. [In Arabic]
Ibn Qudāmmat al-Maqdisī, M. (1968). al-Mughnī. Egypt: Maktabat al-Qāhirat. [In Arabic]
Ibn Taymīyyat, A. (1995). Majmūʿ al-Fatāwā. Saudi Arabia: Malik Fahd. [In Arabic]
Imāmī, SḤ. (Nd). Ḥuqūq Madanī. Tehran: Intishārāt al-Islāmī. [In Persian]
Iṣfahānī, SA. (2001). Wasīlat al-Najāt. Qum: Tanẓīm Wa Nashr Āthār Imām Khomeini. [In Arabic]
Islamic Fiqh Academy. (1992). “Resolution No. 69/5/7 on Medical Treatment”. Journal of the Islamic Fiqh Academy: Seventh Session of the Islamic Fiqh Academy Conference. 7(3). [In Arabic]
Javādī Āmulī, ʿA. (2014). Khānivādih Muʿtādil. Qum: Isrā. [In Persian]
Jazīrī, ʿA. (1998). al-Fiqh ʿAlā al-Madhāhib al-ArbaʿaT wa Madhhab Ahl al-Bayt ʿAlayhim al-Salām. Beirut: Dār al-Thaqalayn. [In Arabic]
Kāsānī, ʿA. (1986). Badāʾiʿ al-Ṣanāʾiʿ fī Tartīb al-Sharāʾiʿ. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyyat. [In Arabic]
Kāshif al-Ghiṭāʾ, J. (2001). Kashf al-Ghiṭāʾ ʿAn Mubhamāt al-SharīʿaT al-Gharrā. Qum: Daftar Tablīghāt Islāmī. [In Arabic]
Kātūzīyān, N. (2009). Durih Ḥuqūq Madanī: Nikāḥ, Ṭalāq, wa Rawābet Zan wa Shuhar. Tehran: Sāhāmī. [In Persian]
Kātūzīyān, N. (2024). Qānūn Madanī Dar Naẓm Ḥuqūq Kunūnī. Tehran: Mīzān. [In Persian]
Khaṭīb al-Shirbīnī, SH. (1997). Mughnī al-Muḥtāj Ilā Maʿrifat Maʿānī Alfāẓ al-Minhāj. Beirut: Dār al-Maʿrifat. [In Arabic]
Khurāsānī, M. (1996). Kifāyat al-Uṣūl. Qum: Ahl al-Bayt. [In Arabic]
Makārim Shīrāzī, N. (2003). Kitāb al-Nikāḥ. Qum: Imām ʿAlī ibn Abī Ṭālib. [In Arabic]
Makārim Shīrāzī, N. (2005). Aḥkām al-Nisāʾ. Qum: Imām ʿAlī ibn Abī Ṭālib. [In Arabic]
Momeni A, Izadifard A & Shabani R. (2021). “Resolving the Conflict Between Family Arbitration and Accepting the Privacy of Spouses”. Comparative Studies in Jurisprudence and Principles of Schools of Thought. 4(2): 235-258. [In Persian]
Mughnīyyat, MJ. (2000). al-Fiqh ʿAlā al-Madhāhib al-Khamsat. Beirut: Dār al-Tayyār. [In Arabic]
Muḥaqqiq al-Karakī, ʿA. (1993). Jāmiʿ al-Maqāṣid fī Sharḥ al-Qawāʿid. Qum: Ahl al-Bayt. [In Arabic]
Muḥaqqiq Damād, SM. (1986). Qawāʿid Fiqh. Tehran: Nashr ʿUlūm Islāmī. [In Persian]
Muḥaqqiq Hillī, J. (1987). Sharāʾiʿ al-Islām fī Masāʾil al-Ḥalāl wa al-Ḥarām. Qum: Ismāʿīlīyān. [In Arabic]
Najafī, M. (1984). Jawāhir al-Kalām fī Sharḥ Sharā’iʿ al-Islām. Beirut: Dār Iḥyā al-Turāth al-ʿArabī. [In Arabic]
Narāqī, A. (2001). Rasā’il wa Masā’il. Qum: Kungirih of Narāqīyīn, Mullā Mahdī wa Mullā Aḥmad. [In Persian]
Nawawī, A. (1996). Fatāwā al-Imām al-Nawawī al-Musammāh: al-Masā’il al-Manthūrah. Beirut: Dār al-Bashāʾir al-Islāmīyyat. [In Arabic]
Ramlī, SH. (1984). Nihāyat al-Muḥtāj Ilā Sharḥ al-Minhāj fī al-Fiqh ʿAlā Madhhab al-Imām al-Shāfiʿī. Beirut: Dār al-Fikr. [In Arabic]
Ṣafāʾī SḤ & Imāmī A. (2007). Mukhtaṣar Ḥuqūq Khāniwādih. Tehran: Mīzān. [In Persian]
Shahīd al-Thānī, Z. (1992). Masālik al-Afhām Ilā Tanqīḥ Sharā’iʿ al-Islām. Qum: ʿUlūm Islāmī. [In Arabic]
Shubayrī Zanjānī, SM. (1998). Kitāb al-Nikāḥ. Qum: Raʾy Pardāz. [In Arabic]
Ṣubḥānī, J. (1995). Niẓām al-Nikāḥ fī al-Sharīʿat al-Islāmīyyat al-Gharrā. Qum: Imām al-Ṣādiq. [In Arabic]
Ṭarḥīnī ʿĀmilī, SMḤ. (2006). al-Zubdat al-FiqhīyyaT fī Sharḥ al-Rawḍat al-Bahīyyat. Qum: Dār al-Ṭibāʿt wa al-Nashr. [In Arabic]
Ṭūsī, M. (1967). al-Mabsūṭ fī Fiqh al-Imāmīyyat. Tehran: al-Murtaḍawīyyat. [In Arabic]
مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب
دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 13
ناشر
مهر 1403
صفحه 247-227

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار