حقوق مجرمان مبتلا به اختلال استرس پس از حادثه، مطالعه تطبیقی در مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

10.22034/mfu.2025.142231.1472

چکیده

اختلال استرس پس از حادثه یک اختلال روانی پیچیده است که می‌تواند بر توانایی فرد در کنترل رفتارهایش تأثیر بگذارد و پرسش‌های مهمی را در حوزه حقوق کیفری، به‌ویژه در مورد مسئولیت کیفری این افراد، مطرح سازد. با توجه به اهمیت این موضوع در جوامع اسلامی، این پژوهش که براساس روش توصیفی ـ تحلیلی، به بررسی ابعاد فقهی حقوق مجرمان مبتلا به اختلال استرس پس از حادثه در مذاهب اسلامی می‌پردازد. هدف اصلی این پژوهش، بررسی دیدگاه‌های مختلف مذاهب اسلامی در مورد مسئولیت کیفری مجرمانی است که به‌دلیل ابتلا به اختلال استرس پس از حادثه، توانایی کنترل رفتارهای خود را از دست داده‌اند و همچنین یافتن نقاط اشتراک و افتراق بین مذاهب اسلامی و ارائه پیشنهاداتی برای بهبود نظام قضایی در برخورد با این دسته از مجرمان است. این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و با استفاده از منابع فقهی، حقوقی و روان‌شناسی انجام شده و ابتدا دیدگاه‌های کلی مذاهب اسلامی در مورد عقل، ادراک و مسئولیت کیفری بررسی شده و سپس این دیدگاه‌ها در رابطه با مجرمان مبتلا به اختلال استرس پس از حادثه، توصیف و تحلیل گردیده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که اگرچه همه مذاهب اسلامی بر اهمیت عقل و ادراک در تعیین مسئولیت کیفری تاکید دارند؛ اما در مورد میزان تأثیر بیماری روانی بر این مسئولیت و همچنین نوع مجازات مناسب برای مجرمان مبتلا به اختلال استرس پس از حادثه، اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. با این‌حال، اکثریت قریب به اتفاق این مذاهب، درمان و بازپروری را به‌عنوان رویکردی مناسب برای این افراد در نظر گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Rights of Criminals with Post-Traumatic Stress Disorder: A Comparative Study in Islamic Denominations

نویسنده [English]

  • Fatemeh fallah tafti
Assistant Professor, departmant of Islamic Jurisprudence and Law, Faculty of Theology and Islamic Studies, Universityof Allame Tabataba'i , Tehran, Iran
چکیده [English]

Post-traumatic stress disorder (PTSD) is a complex psychological disorder that can affect an individual's ability to control their behaviors, raising important questions in criminal law, particularly regarding the criminal responsibility of these individuals. Given the significance of this issue in Islamic societies, this research, based on a descriptive-analytical method, examines the jurisprudential aspects of the rights of criminals with PTSD across Islamic denominations. The main objective of this study is to investigate the various perspectives of Islamic denominations on the criminal responsibility of offenders, who have lost control of their behaviors due to PTSD, as well as to identify commonalities and differences between Islamic denominations and provide suggestions for improving the judicial system in dealing with this category of offenders. This research was conducted using library methods, drawing from jurisprudential, legal, and psychological sources. Initially, the general views of Islamic denominations on reason, perception, and criminal responsibility were examined, followed by a description and analysis of these perspectives in relation to criminals with PTSD. The findings indicate that while all Islamic denominations emphasize the importance of reason and perception in determining criminal responsibility, there are differences of opinion regarding the extent to which mental illness affects this responsibility and the appropriate type of punishment for criminals with PTSD. However, the vast majority of these denominations consider treatment and rehabilitation as an appropriate approach for these individuals

کلیدواژه‌ها [English]

  • Trauma
  • Stress
  • Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD)
  • Criminal
  • Islamic Denominations

مراجع

Alīsh, M. (1984). Minḥ al-Jalīl Sharḥ Mukhtaṣar Khalīl. Beirut: Dār al-Fikr.
Awda, ‘A. (1994). Ḥuqūq Jināʾī Islām. Mashhad: Āstān Quds Raḍawī.
Awda, ‘Abd al-Qādir. (n.d.). Al-Tashrī‘ al-jinā’ī al-Islāmī muqāranan bi-al-qānūn al-waḍ‘ī [Islamic Criminal Legislation Compared to Positive Law]. Beirut: Dār al-Kātib al-‘Arabī.
Abu al-‘Azā’im, Maḥmūd Jamāl. (Nd). Oasis of the Tranquil Soul | Psychological Diseases]. Retrieved from:
Ardabīlī, M. (2003). Ḥuqūq  Jazāyi ‘Umūmī. Tehran: Mīzān.
Ashrafīyān, B. (2001). Ḍarūrīyyāt Pizishkī Qānūnī. Tehran: Tiymūrzādih.
Azar Badgan, H. (2001). "Classification of mentally ill patients and their rulings from the perspective of Mohaqqeq Naraqi". Fiqh. 8(29-30).
Behbahānī, M. (1999). al-Rasā’il al-Fiqhīyyat. Qum: Mu’assisa al-‘Allāmah al-Mujaddid al-Waḥīd al-Behbahānī.
Buhūtī, M. (1969). Kashshāf al-Qinā‘ ‘An Matn al-Iqnā‘. Riyadh: Maktabat al-Naṣr al-ḤadīthaT.
Bukhārī, ‘A. (1890). Kashf al-Asrār ‘An Uṣūl Fakhr al-Islām al-Bazdawī. Istanbul: Shirkat al-ṢaḥāfaT al-‘Uthmānīyyat.
Dihkhudā, ‘A. (1998). Lughatnāmih Dihkhudā. Tehran: University of Tehran.
Doroushi Gh, Mesri M, Taheri SK & Norouzi S. (2016). “A study of instances of lack of discernment and will from the perspective of forensic medicine and criminal law”. Iranian Journal of Forensic Medicine. 22(82).
Farāhīdī, KH. (1989). al-‘Ayn. Qum: Muʾassisat Dār al-Hijrat.
Farhoudiyan A, Sharifi V, Rahimi Moqer A & Rād Goudarzi R. (2006). “A Study of the Prevalence of Post-Traumatic Stress Disorder and its Symptoms in the Survivors of the Bam Earthquake”.Advances in Cognitive Sciences. 8(31).
Fiyḍ, ‘A. (2006). Muqārinat wa Taṭbīq Dar Ḥuqūq Jazā ‘Umūmī Islām. Tehran: Wizārat Farhang wa Irshād Islāmī
Ganjī, Ḥ.  (2000). Bihdāsht Rawānī. Tehran: Arasbārān.
Ibn Athīr, M. (1998). al-Nihāyat fī Gharīb al-Ḥadīth wa al- Āthār. Qum: Ismā‘īlīyān.
Ibn Barrāj, ‘A. (1986). al-Muhadhdhab. Qum: Mu’assisat al-Nashr al-Islāmī.
Ibn Juzay al-Kalbī al-Gharnāṭī, M. (2013). al-Qawānīn al-Fiqhīyyat. Beirut: Dār Ibn Ḥazm.
Ibn Quddāmah, A. (1970). al-Mughnī li-Ibn Quddāmah. Cairo: Maktabat al-Qāhirah.
Ibrāhīm, A. (1998). ‘Ilm al-Nafs al-Jināʾī. Amman: Maktabat Dār al-Thaqāfat.
Jaʿfarī Langirūdī, M. (2005). Tirmīnulūzhī Ḥuqūq. Tehran: Ganj Dānish.
Kaplan H., & Sadock, B. (Nd). Khulāṣih Rawānpizishkī Raftārī. Translated by: Nasrollah Pourafkari. Tehran: Shahrāshūb.
Kāsānī Ḥanafī, A. (1910). Badāʾi‘ al-Ṣanā’i‘ fī Tartīb al-Sharā’i‘. Egypt: Maktabat al-Jamālīyyat.
Kāvih. (2012).  ʾĀsīb Shināsī Bīmārīhāyi Ijtimāʿī. Tehran: Intishārāt Jāmiʿih Shināsān.
Khallāf, ‘A. (1996). ‘Ilm Uṣūl al-Fiqh: Khulāṣat Tārīkh al-Tashrī‘ al-Islāmī. Cairo: Dār al-Fikr.
Khaṭīb Shirbīnī, SH. (1995). Mughnī al-Muḥtāj IIlā Maʿrifat Maʿānī Alfāẓ al-Minhāj. Beirut: Dār al-Kutub al-‘IlmīyyaT.
Kīnīā, M. (2000). Mabānī Jurmshināsī. Tehran: University of Tehran.
Koleini, M. (2008). al-Kāfī. Qum: Dār al-Ḥadīth.
Marāghī, ‘A. (1997). Al-‘Anāwīn al-Fiqhiyya. Qum: Mu’assisa al-Nashr al-Islāmī.
Māwardī Baṣrī, ‘A. (1986).  Aḥkām al-Sulṭānīyyah. Qum: Maktab al-Aʿlām al-Islāmī.
Mirza’i J, Khoda’i MR & Muhammadkhani P. (2006). “The Effect of Sexual Violence on the Development of Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD)”. Archives of Rehabilitation. 7(427).
Mohammadzada, A, Heydari, MA, & Tavakkoli, AR. (Nd). “The validity of the specialist physician's opinion in the fall or conversion of the punishment of Mohareb and Corruptor on Earth with mental disorders”. Journal of Medical Law. 55(14).
Muḥaqqiq Ḥillī, J. (1988). Sharā’i‘ al-Islām fī Masāʾil al-Ḥalāl wa al-Ḥarām. Qum: Ismā‘īlīyān.
Muḥaqqiq Karakī, ‘A. (1994). Jāmi‘ al-Maqāṣid fī Sharḥ al-Qawāʿid. Qum: Āl al-Bayt li-Iḥyā’ al-Turāth.
Muṣṭafawī, Ḥ. (1989). al-Taḥqīq fī Kalimāt al-Qurʾān al-Karīm. 1st ed. Tehran: Wizārat Farhang wa Irshād Islāmī.
Najafī, M. (1984). Jawāhir al-Kalām. Beirut: Dār Iḥyāʾ al-Turāth al-‘Arabī.
Narāqī, A. (1997). ‘Awā’id al-Ayyām. Qum: Tablīghāt Islāmī.
Pirouzi P., & Salek S. (2013). “Civil liability of hospitals”. Tahqiqat Huqoouqi.
Qānūn Mujāzāt Islāmī.
Qurṭubī, A. (2004). Bidāyat al-Mujtahid wa Nihāyat al-Muqtaṣid. Cairo: Dār al-Ḥadīth.
Rafī‘ī Hunar, H. (2014). “A Comparative Study of Insanity in Jurisprudence and Psychology”. Pazhouhihaye Fiqhi Ta Ijtihad. 3(12).
Rāghib Iṣfahānī, Ḥ. (1992). Mufradāt Alfāẓ al-Qurʾān. Beirut: Dār al-Qalam.
Saeidi, M. (2021). “Conceptualization of Imbecile in The Jurisprudence of Both Sects and its Guarantee in the Penal Code”. Fiqh wa Usul. 53(124). 
Salimi, SH. (2001). “A Unitary View in the Diagnosis of Post-Traumatic Stress Disorder”. Journal of Military Medicine. 6(4).
Sarakhsī, A. (1975). Uṣūl al-Sarakhsī. India: Lajnat Iḥyāʾ al-Ma‘ārif al-Nu‘māniyyat.
Shabīrī Zanjānī, M. (2010). Kitāb al-ṣawm. Qum: Intishārāt Markaz Fiqhī Imām Muḥammad Bāqir ‘Alayh al-Salām.
Shafi’i K, Attari A, Mahdavi A & Amin al-Ru’aya M. (2009). “Understanding The Experience of Re-Hospitalization and the Main Factors Affecting it in Veterans with Post-Traumatic Stress Disorder (qualitative study)”. Iranian Journal of War and Public Health. 2(5).
Shāfiʿī, A. (1983) al-Umm. Beirut: Dār al-Fikr.
Shahīd Thānī, Z. (1990). al-Rawḍat al-BahīyyaT fī Sharḥ al-Lum‘at al-Dimashqīyyat. Qum: Maktabat al-Dāwarī.
Shahīd Thānī, Z. (1993). Masālik al-Afhām ilā Tanqīḥ Sharāʾi‘ al-Islām. Qum: Muʾassisat al-Ma‘ārif al-Islāmīyyat.
Shahri, Z. (2018). “The Crime of the Mentally Ill and the Effect of His Illness on Criminal Responsibility”. The Journal of King Abdulaziz University: Arts and Humanities. 26(2).
Shīrāzī, A. (Nd). al-Muhadhdhab fī Fiqh al-Imām al-Shāfiʿī. Beirut: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyyat.
Suyūṭī, J. (1983). al-Ashbāh wa al-Naẓā’ir fī Qawā’id wa Furū‘ Fiqh al-Shāfi’iyyaT. 1st ed. Beirut: Dār al-Kutub al-‘Ilmīyyat.
Ṭurayḥī, F. (1996). Majma‘ al-Baḥrayn. 3rd ed. Tehran: Maktabat al-Murtaḍawīyyat.
Ṭūsī, M. (1980). al-Nihāyat fī Mujarrad al-fiqh wa al-Fatāwī. Beirut: Dār al-Kitāb al-‘Arabī.
Ṭūsī, M. (2008). al-Mabsūṭ fī Fiqh al-Imāmīyyat. Tehran: Maktabat al-Murtaḍawiyyat.
Ukkāshat, A. (2003). al-Ṭibb al-Nafsī al-Mu‘āṣir. Egypt: Maktabat al-Anjillū al-Miṣriyyat.
Zaylaʿī Ḥanafī, ‘U. (1896). Tabyīn al-Ḥaqāʾiq Sharḥ Kanz al-Daqāʾiq wa Ḥāshīyat al-Shilbī. Cairo: al-Maṭba‘at al-Kubrā al-Amīriyyat.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار