بازپژوهشی حکم ذبیحه پیروان ادیان آسمانی از منظر فقهای مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی،واحد شهرکرد، دانشگاه شهرکرد،شهرکرد ،ایران

2 دانش آموخته سطح 3 حوزه علمیه خواهران، مرکز معصومیه(س)، شهرکرد، ایران.

10.22034/mfu.2024.141191.1423

چکیده

از موضوعات مهم و پرکاربرد در حوزه مباحث فقهی که در طول زمان همواره مورد توجه بوده، مبحث اطعمه و اشربه است که در روال مباحث مرتبط با آن، مسأله ذبح حیوانات از جمله مصادیق آن حوزه بوده که دارای شرایط و ضوابط مخصوص به‌ خود است و از جمله وجوه آن، که موضوع پژوهش حاضر است، حکم شرعی ذبیحه پیروان ادیان آسمانی است. این بحث در حوزه دیدگاه اهل سنت و امامیه مورد اهتمام، بررسی و مداقه قرارگرفته است، از این‌رو پژوهش حاضر در صدد بررسی چگونگی حکم ذبیحه پیروان ادیان آسمان ی از دیدگاه امامیه و اهل سنت بوده و ادله هرگروه را مورد بررسی قرار داده است. یافته‌های پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای انجام شده است، بیانگر آن است که در این حوزه میان فقها، دو دیدگاه؛ حرمت و حلیت وجود دارد؛ در حرمت ذبیحه پیروان ادیان آسمانی، در آرای اهل سنت، چنین رأیی مشاهده نمی‌شود، حال آنکه برخی از امامیه درخصوص حکم حرمت آن، به مستنداتی چون؛ آیات قرآن، روایات و فتاوای فقها استناد کرده‌اند،که این دلایل در مقام بررسی، قابل نقد و تأمل هستند؛ اما در حوزه حلیت ذبیحه پیروان ادیان آسمانی، برخی امامیه با تمسک به آیات قرآن، روایات مرتبط و فتاوای فقها و البته با حفظ شرایطی قائل به حلیت آن شده‌اند‌، کما این‌که برخی فقهای اهل سنت نیز با استناد به آیاتی، رأی بر حلیت آن داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Ruling on Slaughter of Followers of Divine Religions from Point of View of Islamic Denominations' Scholars

نویسندگان [English]

  • sayyed mojtaba jalali 1
  • zahra yosefi 2
1 Assistant Professor of Islamic Education Department of Literature and Humanities University, Shahrekord university, Shahrekord university, iran.
2 Graduated from the 3rd level of Sisteran Seminary, Masumieh Center, Shahrekord, Iran.
چکیده [English]

The chapter of food and drink is one of the important and widely discussed jurisprudential topics, which has consistently drawn attention over time. Meanwhile, the issue of animal slaughter stands out as a significant aspect with specific conditions and regulations. Among the various facets of this issue, which is conducted by this research, is the religious ruling concerning the slaughter of animals by followers of divine religions. This discussion has been a subject of interest, examination, and scrutiny within the perspectives of Sunni and Shiite scholars. Therefore, this research aims to investigate the ruling on the slaughter of followers of divine religions from the viewpoints of both Shiite and Sunni traditions and analyze the arguments presented by each group. Using a descriptive-analytical method and library research, findings indicate that there are two differing views among jurists in this area: prohibition and permissibility. Such an opinion is not found among Sunni scholars regarding the prohibition of the slaughter by followers of divine religions; however, some Shiite scholars bring evidence including Qur'anic verses, narrations, and the fatwas of jurists to support their position on its prohibition. These arguments are subject to critique and reflection. On the other, concerning the permissibility of the slaughter by followers of divine religions, some others among Shiite scholars, while maintaining certain conditions, accept its permissibility based on the Qur'an, narrations, and fatwas. Similarly, some Sunni jurists also declare it permissible based on specific verses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zabῑha (Slaughter)
  • Divine Religions
  • People of the Book
  • Islamic Denominations
قرآن کریم
ابن‌ الجلاب، عبیدالله بن حسین. (1428ق).  التفریع فی فقه الإمام مالک بن انس. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن ‌رشد، محمد بن احمد. (1425ق). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد. قاهره: دارالحدیث.
ابن ‌شهرآشوب، محمد بن علی. (1380ق). معالم العلماء. نجف، حیدریه.
ابن‌ قدامه، عبدالله بن احمد. (1388ق).  المغنی. قاهره: مکتبة القاهرة.
ـــــــــــــ . (1425ق).  عمدة الفقه. بیروت: المکتبة العصریه.
ابن ‌منظور، محمد بن مکرم. (1363).  لسان العرب. قم: نشر ادب الحوزه.
ابن ‌‌عبدالبر، یوسف.‌ (۱۹۷۳م). الاستذکار؛ به‌ کوشش‌ نجدی‌ ناصف‌. قاهره: بی‌نا‌‌.
اردبیلی، محمد بن علی. (۱۴۰۳ق).  جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد. بیروت: بی‌نا.
اسماعیل‌زاده، حسین. (1375). روابط حقوقی مسلمانان با کفار، «پژوهش‌های قرآنی»، ش 5 و 6.
امین، سید محسن. (1403ق). اعیان الشیعه. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
امیدی، جلیلی. (1400). رواداری و بازتاب آن در فرهنگ شافعیه، «مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب»، ش2، صص114-88.
بخاری، محمد بن اسماعیل. (1410ق). صحیح بخاری.جمهوریة مصرالعربیة: وزارة الاوقاف؛ المجلس الاعلی للشئون الاسلامیة لجنة إحیاء کتب السنة.
بهبهانی،‌ محمدعلی. (۱۳۹۴). عیون الانظار. بی‌جا: بی‌نا.
پاکتچی، احمد. (1380). اهل کتاب؛ دانشنامه بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
پایگاه اطلاع رسانی حوزه؛https://hawzah.net/fa/Book/View/45246/19698.
تفرشی، مصطفی. (1318ق). نقد الرجال. تهران: بی‌نا.
تهرانی، آقا بزرگ. (بی‌تا). الذریعة. بیروت: دارالاضواء.
الجزیری، عبد الرحمن بن محمد عوض. (1424ق). الفقه علی المذاهب الاربعه. لبنان: دارالکتب العلمیة.
جعفری، محمد تقی. (1377). رسائل فقهى. تهران: کرامت.
حر‌عاملی. (1390). وسایل الشیعه. بیروت: دار احیاء التراث العربى(تهران: چاپخانه اسلامی-1376).
حسینی، سیدمجتبی. (1385).  اصطلاح شناسی اسلام و کفر، «پرسمان»، ش54، ص 31.
زبیدى، سید مرتضی حسینى. (1414ق). تاج العروس. بیروت: دارالفکر.
حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۷ق). خلاصة الاقوال. بی‌جا: مؤسسة نشر الفقاهة.
حمیرى، عبدالله بن جعفر. (1413ق). قرب الإسناد(ط- الحدیثة). قم: مؤسسة آل البیت(ع).
خویی، ابوالقاسم. (1410ق). التنقیح فی شرح العروه الوثقی. قم: انتشارات دارالهادی.
رجایی پور، مصطفی. (1388). نقد و بررسی ادله قایلین به نجاست ذاتی اهل کتاب،«فقه و تاریخ تمدن»، ش22، صص130-95.
رشاد، محمد. (بی‌تا). اصول فقه. تهران: اقبال.
رشید‌رضا، محمد. (1414ق). تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار. بیروت: دارالمعرفة.
زحیلی، وهبه. (1409ق). الفقه الإسلامی و ادلته. دمشق: دارالفکر.
 زرین‌کوب، عبدالحسین. (1330). دو قرن سکوت. بی‌جا: سخن ناشر.
شاهنده، وحید؛ ملکی، علی. (1397). ذبیحه اهل کتاب در آیات قرآن و روایات فریقین،«مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی»ش50، صص ۵۱ – ۶۳.
شفتی‌قمی، میرزا ابوالقاسم بن محمدحسن. (1363). قوانین الاصول. بی‌جا: حوزه علمیه اسلامی.
شهید‌ثانی. (بی‌تا). مسالک الافهام فى شرح شرایع الاسلام. قم: مکتبة بصیرتى.
انصاری، مرتضی. (۱۴۱۹ق). فرائد الاصول. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
بهائی. (1990). حرمة ذبائح اهل الکتاب. قم: مؤسسة الاعلى للمطبوعات.
صدوق؛ ابن بابویه‌، محمد بن علی. (1276ق). المقنع‌. تهران‌: ضمن الجوامع‌ الفقهیه‌.
ـــــــــــــ . ( ۱۴۱۸ق). الهدایه [فی الاصول و الفروع]. قم: موسسه الامام الهادیg.
ـــــــــــــ . (۱۳۶۳ق). من لا یحضره الفقیه. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
مفید، محمد بن محمد. (1404ق). الجوامع الفقهیة مع کتاب المقنعه(تألیف جمعی از نویسندگان). قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
ــــــــــــ . (1413ق ). المقنعه. قم: کنگره شیخ‌مفید.
 شیرازی، ابراهیم بن علی. (بی‌تا). التنبیه فی الفقه الشافعی. بیروت: عالم الکتب.
 شیرازی، صدرالمتاهلین. (1379). مفاتیح الغیب. تهران: اساطیر.
صدر، سید محمد. (1421ق). ماوراء الفقه. بیروت: دارالاضوا.
طباطبایی، سیدمحمد حسین. (1383). تفسیر المیزان. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
طباطبایی، سیدعلی. (۱۴۱۸ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسه آل البیت.
طوسی، محمد بن حسن بن علی بن حسن. (1364). تهذیب الاحکام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ــــــــــ . (1381ق‌).  الرجال (به کوشش‌ محمد صادق‌ البحرالعلوم‌). نجف: بی‌نا‌.
ــــــــــ . (1407ق). الخلاف. قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ــــــــــ . (1407ق). تهذیب الاحکام. تهران: دارالکتب الاسلامی.
ــــــــــــ . (1389). التبیان. بی‌جا: آل البیت.
ــــــــــــــ . (1390). الاستبصار. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ــــــــــ . (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
حلی، حسن بن یوسف. (1381). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه. بی‌جا: مؤسسه بوستان کتاب.
ـــــــــــــ . (۱۴۱۰ق). نهایةالاحکام فی معرفة الاحکام. قم: نشر اسماعیلیان.
علم الهدی، سید مرتضی. (1391ق).  الانتصار. نجف: انتشارات حیدریه.
غزالی، محمد بن محمد. ( 1417ق). الوسیط فی المذهب. قاهره: دارالسلام.
فخررازی، محمد. (1420ق).  تفسیرکبیر(مفاتیح الغیب). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
قدوری، احمد بن محمد. (1418ق). مختصر القدوری فی الفقه الحنفی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
متقی هندی، علاءالدین علی بن حسام. (1409ق). کنز العمال. بیروت: موسسه الرساله.
مجلسی، محمد باقر. (1106). مِرآةُ العُقُول فی شرح اخبار آل الرسول. بی‌جا: انتشارات نور وحی.
مجلسی، محمدباقر. (۱۴۲۰ق). الوجیزة فی الرجال. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ــــــــــــ . (1404ق). مرآة العقول. بیروت: دارالکتب الإسلامیّة.
سبزواری، محمدباقر. (بی‌تا). ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد. قم: مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث.
مشکور، محمدجواد. (1369). خلاصه ادیان در تاریخ دین های بزرگ. تهران: ادیان و معارف.
مطهری، مرتضی. (1358). آشنایی با اصول اسلامی. قم: صدرا.
مظفر، محمدرضا. (1384). اصول الفقه. قم: دارالفکر.
مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۰۵ق). تعلیقات علی العروه الوثقی. قم: مدرسه الامام امیرالمؤمنین(ع).
مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامی. (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهبی اهل بیت(ع). قم: موسسه دائره المعرف فقه اسلامی.
موسوی خمینی(امام)، سید روح الله. (۱۴۲۴ق). توضیح المسائل(محشی). قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ـــــــــــ . (1368). الصید و الذباحه. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
 ـــــــــــــ . (1392). توضیح المسائل. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ـــــــــــــــ . (1389ق). الطهاره. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی قزوینی، سید علی. (۱۴۲۳ق). تعلیقه علی معالم الاصول. قم: مؤسسة النشرالإسلامی.
نجاشی، احمد بن علی. (1407ق). الرجال (به‏ کوشش‏ موسی‏ شبیری‏ زنجانی). قم: بی‌نا‏.
نجفى، محمد حسن (صاحب جواهر). (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
نراقی، احمد بن محمد مهدی. (1429ق). مستند الشیعة فی احکام الشریعة. قم: مؤسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث.
نواب، سید ابوالحسن. (۱۳۹۲). نقد و بررسی ادلۀ نقلی طهارت و نجاست اهل کتاب، «پژوهش‌های فقهی»، ش۴.
نوری، یحیی. (1385). اسلام و عقائد و آراء بشری (جاهلیت و اسلام). بی‌جا: نوید نور.
نووی، یحیی بن شرف. (بی‌تا). المجموع شرح المهذب. بیروت: دارالفکر.
نیشابوری، فضل ابن شاذان. (1363). الایضاح. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
هاشمی شاهرودی، سید محمود. (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع). بی‌جا: مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی.