مسئولیّت پسند(لایک) پیام قبیح دیگران در فضای مجازی مبتنی بر قاعده اعانت بر اثم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران ، بابلسر،ایران.

2 کارشناسی ارشد، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

3 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر ،ایران.

10.22034/mfu.2024.140783.1405

چکیده

فضای مجازی امکان تعاملات چند سویه، تبادل و اشتراک گذاری داده ها را فراهم کرده است. یکی از مواردی که مختص فضای مجازی است پسند و لایک پیام های دیگران است.همان گونه که انتشار پیام در پیام رسان های اجتماعی دارای اهداف مشخص و دلایل مختلفی است؛ پسند پیام ها ممکن است به دلایل و اغراض مختلفی صورت گیرد؛ بلکه در بسیاری از موارد افراد بدون اطلاع از محتوای تصاویر و پیام ها آن ها را لایک می کنند. آیا تایید و پسند پیام های دیگران که حاوی تصاویر و مطالب خلاف اخلاق، شرع و قانون است؛ اشکال شرعی داشته و فرد در قبال تایید کردن(like)خود، مسئولیت دارد؟در صورت اثبات مسئولیت، مجازات منحصر در مواخذه اخروی خواهد بود یا اعم از مجازات دنیوی و اخروی است؟ قصد لایک کننده در ایجاد مسئولیّت مدخلیت دارد؟روش تحقیق به شیوه توصیفی –تحلیلی همراه با تبیین، تحلیل و استنتاج می باشد. خلاصه پژوهش آن که چنانچه پیام مجرمانه یا قبیح در محیطی عمومی در فضای مجازی توسط کاربر منتشر و توسط کاربران دیگر لایک شود؛ از طریق قاعده حرمت اعانت بر اثم مسئولیت دنیوی و اخروی لایک کننده ثابت می شودلکن در مواردی که انتشار و لایک پیام در صفحه ای خصوصی بوده و در تعارض با امنیت و نظم عمومی جامعه قرار نگیرد، با توجه به دستور الهی مبنی بر عدم تجسّس در امور شخصی افراد و رعایت حریم شخصی دیگران، مجرای اصل برائت بوده و فرد مسئولیّت(دنیوی) نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Responsibility of Liking Others' Obscene Message in Cyberspace, Based on Principle of Abetting Sin

نویسندگان [English]

  • Aliakbar Izadifard 1
  • Mohsen Naderi 2
  • Mohammad Mahdi Zarei 3
1 professor of islamic jurisprudence and law, Faculty Of Theology and Islamic Studies, university of mazandaran ,Babolsar,iran.
2 Master islamic jurisprudence and law, Faculty Of Theology and Islamic Studies, university of mazandaran ,Babolsar,iran..
3 Assistant professor, islamic jurisprudence and and law, Faculty Of Theology and Islamic Studies, university of mazandaran ,Babolsar,iran .
چکیده [English]

Virtual space has provided multi-way interactions, exchange and data sharing. A specific aspect of the virtual space is to "like" messages of others. As publishing of messages in social networks has specific goals and different reasons, liking messages may also be done for different reasons and purposes; rather, in many cases, people like images and messages without knowing their content. Is liking obscene messages of others, which are against morals, Shari'a and law, a violation of law, making the person responsible for their liking? If the responsibility is proven, will the punishment be only in the Hereafter or both in this world and the next world? Does the intention of the liker have an effect on creating responsibility? Using the descriptive-analytical method, along with explanation, analysis and conclusion, this research shows that if a criminal or obscene message that is published in a virtual public space by a user is liked by other users, the worldly and Hereafter responsibility of the liker is proven based on the law on prohibition of aiding and abetting sin. Also, the condition of intention is not valid, because some jurists do not consider the intention to be a condition for abetting sin. However, in cases where the distribution and liking a message is via a private page that does not conflict with the security and public order of the society, according to the divine order in terms of not spying people's personal affairs and respecting the privacy of others, the principle of acquittance (barᾱ'at) is implicated and so the liker has no (worldly) responsibility.
The Summary of the research is that; if criminal or obscene Message is Published in a public environment by the user;and be liked by other Users the responsibility of the Liker is proven through the principle of Helping to Sin.However, in some cases where the publication and liking of the message is on a private page and does not conflict with the security and public order of the society, according to the divine order of not spying into people's personal affairs and respecting the privacy of others, it is the channel of the principle of acquittal and the person will not have (worldly) responsibility

کلیدواژه‌ها [English]

  • abetting sin
  • acquittance
  • like
  • cyberspace
  • responsibility.jurisprudential presuppositions
  • jurisprudential theory
قرآن کریم
ابن بابویه قمی (شیخ صدوق)، محمد بن علی. (1404ق). عیون اخبار الرضا(ع). چ1. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. چ 3. بیروت: دار صادر.
اردبیلی (محقق اردبیلی)، احمد بن محمد. (بی‌تا). زبده البیان فی احکام القرآن. چ 1. تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
 انصاری، شیخ مرتضی. (1411ق). المکاسب. چ 1. قم: انتشارات دارالذخائر.
پیرمرادیان، سیدمحمدرضا. (1394).«حرمت اعانه بر اثم و اعانه به ظالم در رسانه های خبری ومطبوعات از دیدگاه فقه اسلامی و با تأکید بر اندیشه ی فقهی امام خمینی (ره)». سپهرسیاست. دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم. ش 5، صص61-75.
جوادی آملی، عبدالله. (استفتاءjavadidaftar@gmail.com) ). تاریخ استفتاء3/3/1402.
چیت سازیان، مرتضی. (1399). «تفریح مجازی و احکام آن در فقه اسلامی». مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب. دانشگاه کردستان. ش اول، صص96-121.
 حرعاملی،  محمد بن حسن. (1403ق).  وسائل الشیعه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
 خامنه ای، سید علی حسینی. ( استفتاء leader.ir ). تاریخ استفتاء19/3/1402 . تاریخ افتاء 19/3/1402.
 خامنه ای،سید علی حسینی. (استفتاء  leader.ir). تاریخ استفتاء20/3/1402 . تاریخ افتاء 20/3/1402.
 خوئی، سید ابوالقاسم. ( 1374ق). کتاب المساقاه. چ 2. قم: نشر سید الشهدا(ع).
 دوزدوزانی تبریزی، یدالله. (استفتاء duzduzani@yahoo.com). تاریخ استفتاء 17/5/1402. تاریخ افتاء 26/5/1402.
 دوزدوزانی تبریزی، یدالله.(استفتاء(duzduzani@yahoo.com .تاریخ استفتاء 22/5/1402. تاریخ افتاء 26/5/1402.
 زند اقطاعی، فاطمه. (1398). «بررسی فقهی و حقوقی اعانه بر اثم در فضای  سایبر با راهبرد پیشگیری». دو فصلنامه تخصصی«مطالعات فقهی». جامعه المصطفی العالمیه.  ش دوم. 39 - 61.
 سیاح طاهری، محمد حسین و دیگران. (1396). حقیقت مجازی (درباره فضای مجازی چه بدانیم و چه بگوییم؟). تهران: مرکز ملی فضای مجازی.
 سیستانی، سید علی حسینی. (استفتاء farsi@alsistani.org). تاریخ استفتاء 18/3/1402. تاریخ افتاء 27/3/1402.
 شکوهیار، سجاد. علیرضا موتمنی و سمیه شعبانیان. (1396). «ارزیابی عوامل موثر بر محبوبیّت صفحات طرفداران برند در شبکه های اجتماعی». چشم انداز مدیریت بازرگانی. .دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهید بهشتی. زمستان. ش32. ص51-67
 صافی گلپایگانی، لطف الله. (saafi@saafi.net)، تاریخ استفتاء از دفتر مرحوم صافی گلپایگانی 21/3/1402 ،تاریخ افتاء 17/4/1402.
 صافی گلپایگانی، لطف الله.( saafi@saafi.net)، تاریخ استفتاء از دفتر مرحوم صافی گلپایگانی 21/5/1402 ،تاریخ افتاء 24/6/1402.
طباطبایی حکیم، سید محمد سعید.(istefta@alhakeem.com)، تاریخ استفتاء از دفتر مرحوم طباطبایی حکیم 3/3/1402، تاریخ افتاء 17/7/1402.
 طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن. (1415ق). مجمع البیان فى تفسیر القرآن. چ1. بیروت: موسسه اعلمی للمطبوعات.
علوی بروجردی، سیدمحمدجواد. (استفتاء info@alaviboroujerdi.ir)، تاریخ استفتاء3/3/1402، تاریخ افتاء 12/4/1402.
 علوی بروجردی، سیدمحمدجواد. (استفتاء  (info@alaviboroujerdi.ir، تاریخ استفتاء12/4/1402، تاریخ افتاء1/6/1402.
علوی بروجردی، سیدمحمدجواد. (استفتاء info@alaviboroujerdi.ir)، تاریخ استفتاء20/5/1402،تاریخ افتاء 2/6/1402.
 فیض کاشانی، محمدبن شاه مرتضی. (1372). راه روشن (ترجمه المحجه البیضاء). چ1. مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوى‌.
 کلینی رازی، ثقه الاسلام ابی‌جعفر محمد بن یعقوب. (1375). اصول کافی. مترجم: شیخ محمد باقر کمره‌ای. چ3، قم: نشر اسوه.
 مجلسی، محمد باقر بن محمدتقی. (1403ق). بحار الانوار. بیروت: دار الاحیاء التراث.
 مسجدسرایی، حمید. (۱۳۹۲). «واکاوی در ادله شمول تعزیر». مطالعات اسلامی: فقه و اصول. دانشگاه فردوسی مشهد. شماره پیاپی95. ص87-103.
 مکارم شیرازی، ناصر. (1353). تفسیر نمونه. چ32. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
 مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۷۷). اخلاق در قرآن. چ1. قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع).
 مکارم شیرازی، ناصر. (1424 ق. ). کتاب النکاح. چ 1. قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع).
 مکارم شیرازی، ناصر. (1427 ق). دائره المعارف فقه مقارن. چ1. قم: مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع).
 مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۸۶). پیام قرآن . چ9. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر. (1386). پیام امیر المومنین (ع). چ 1. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
 مکارم شیرازی، ناصر.(استفتاء pasokh@makarem.ir). تاریخ استفتاء 18/3/1402، تاریخ افتاء 18/3 /1402.
 مکارم شیرازی، ناصر. (استفتاء pasokh@ makarem.ir ). تاریخ استفتاء 17/4/1402، تاریخ افتاء 18/4 /1402.
 مکارم شیرازی، ناصر. (استفتاء pasokh@makarem.ir). تاریخ استفتاء 19/5/1402، تاریخ افتاء 19/5 /1402.
 موسوی بجنوردی، سید محمد. (1379). قواعد فقهیه. چ3. تهران: موسسه عروج .
 موسوی خمینی (امام)، سیدروح الله. (1368). المکاسب المحرمه، چ3.  قم: موسسه اسماعیلیان.
 موسوی خمینی (امام)، سید روح الله. (1380). شرح چهل حدیث (اربعین حدیث).چ 24. قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
 موسوی خمینی (امام)، سید روح الله. (1392). استفتائات امام خمینی (موسوعه الامام الخمینی). چ 1. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
 نجف‌پور آقابیگلو، عزیز؛ اسلامی تنها، علی اصغر؛ پارسانیا، حمید. (1400) .«مدینه فاضله مجازی چارچوب نظری حکمرانی فضای مجازی جمهوری اسلامی»، دوفصلنامه علمی دین و ارتباطات. دانشگاه امام صادق(ع). ش1. ص305-330.
 نوری همدانی، حسین. (استفتاء istifta@noorihamedani.com). تاریخ استفتاء 18/3/1402، تاریخ افتاء18/3/1402.   
نوری همدانی، حسین. (استفتاء istifta@noorihamedani.com). تاریخ استفتاء 17/4/1402،تاریخ افتاء17/4/1402.
 هاشمی شاهرودی، سیدمحمود و دیگران. (1385)فرهنگ فقه فارسی. چ2. قم. موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.