نقدپذیری معیارهای علامه شوشتری در ساختگی بودن روایات فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه الهیات و معارف اسلامی، رشته قرآن و حدیث، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

doi.org/10.34785/j023.2022.004

چکیده

حدیث به عنوان دومین منبع از ادله استنباط احکام همواره مورد توجه فقها بوده است و با توجه به لزوم اثبات صحت روایات و اهمیت بالای آن در مباحث فقهی، دانشمندان اسلامی و فقیهان برای مقابله با عارضه وضع و تحریف روایات در دوره‌های مختلف آثاری را از خود برجای نهاده‌اند. یکی از کتب مهم معاصر و از جدی‌ترین کتابها در این باره، کتاب الأخبارالدخیله محمدتقی شوشتری (1281ـ1374ش) دانشمند معاصر ایرانی است. هدف از این پژوهش بررسی معیارهای شوشتری در ساختگی دانستن روایات است. این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته ضمن بازشناسی مهم‌ترین معیارها و ذکر نمونه‌هایی از روایات کتاب، نشان می‌دهد که نگارنده، روایات را از زوایای مختلف بررسی کرده است. او هم به نقد متنی مانند ناسازگاری با قرآن، سنت قطعی، عقل، تاریخ، علم، حکم مشهور فقهی و اعتقادات کلامی پرداخته و هم به نقد سندی روایات نظیر واکاوی طبقه راوی، ضعف سند و سایر موارد رجالی توجه داشته و در این فرایند با وسواس و دقت نظر کوشش کرده روایات موضوعه یا محرفه را بازشناسی و معرفی کند. با این وصف مواردی همچون عدم تبویب دقیق، فقدان وحدت رویه، قطعی پنداشتن دیدگاه نویسنده در مواردی که فقط یک احتمال را می‌توان از کلامش دریافت کرد، را به عنوان کاستی‌های کتاب برشمرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Possibility of Criticizing Allāma Shūshtarī's Criteria of Jurisprudential Traditions being Fabricated

نویسنده [English]

  • ali salahshoor
Assistant Professor, Department of Theology and Islamic Studies, Department of Quran and Hadith, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
چکیده [English]

Hadith as the second source of evidence for inferring shari’a rulings has always been of interest to jurists and given to the need to prove the authenticity of hadiths and its high importance in jurisprudential discourses, Islamic scholars and jurists have published books throughout history to confront the fabrication and distortion of hadiths. One of the first and most important books in this regard is the book Al-Akhbār al-Dakhīla by Mouhammad Taqī Shūshtarī, a contemporary Iranian scholar. The purpose of this study is to investigate Shūshtarī’s criteria for considering hadiths as fabricated.
This research, which has been done with an analytical-descriptive method, while identifying the most important criteria of the author and providing examples of hadiths from the book, shows that the author has studied the hadiths from different angles. He has criticized textual issues such as incompatibility with the Qur’an, definite tradition, reason, history, science, famous jurisprudential rulings and theological beliefs, and has also criticized the sanad (chain of transmission) of hadiths such as the delving into the transmitter’s class, the weakness of the sanad and other biographical instances. In this process, he has obsessively and carefully tried to identify and introduce fabricated hadiths. However, such instances as the lack of accurate categorization (tabwīb), the lack of unity of procedure, considering the author’s viewpoint as definite in cases   where only one possibility can be deduced from his words are deficiencies of the book.

کلیدواژه‌ها [English]

  • fiqh al-āadīth (hadith comprehension)
  • Muhammad Taqī Shūshtarī
  • Al-Akhbār al-Dakhīla
  • fabricated hadiths
  • jurisprudence
قرآن کریم
ابن بابویه، محمدبن علی. (1413). من لا یحضره الفقیه. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات جامعه مدرسین.
ـــــــ. . (1395). کمال الدین و تمام النعمۀ. محقق: علی‌اکبر غفاری. تهران: انتشارات اسلامیه.
ابن القیم، شمس الدین محمدبن ابی بکر. (1433). المنار المنیف فی الصحیح و الضعیف. قاهره: دارالسلام.
ایزدی، مهدی. (1394). روش‌شناسی نقد متن حدیث. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
آقایی، سید علی. (1386). روش شناسی علامه محمد تقی شوشتری در نقد احادیث ساختگی- کاوشی درکتاب «الاخبار الدخیله». مجله علوم حدیث. شماره ۱۲.
التفتازانی، مسعودبن عمر. (بی‌تا). کتاب المطول و بهامشه حاشیه السید میر شریف. چاپ چهارم. قم: مکتبه الداوری.
جزینی عاملی، محمدبن مکی شهید اول. (بی‌تا). اللمعۀ الدمشقیۀ. بیروت: الدار الإسلامیۀ.
جلالی، عبدالمهدی. (1377). سیری در کتاب «الاخبار الدخیله». مجله علوم حدیث.
حجت، هادی. (1388). جوامع حدیثی شیعه. تهران: انتشارات سمت.
حر عاملی، محمد بن حسن. (1409). وسائل الشیعه. قم: موسسه آل البیت.
حسن بن علی(ع). (1409). التفسیر المنسوب الی الامام الحسن بن علی (ع). قم: انتشارات مدرسه الامام مهدی.
خطیب بغدادی، ابوبکر. (2011). تاریخ بغداد. بیروت: دارالکتب العلمیۀ.
الزرکشی، محمدبن عبدالله. (1410). البرهان فی علوم القرآن. چاپ اول. بیروت: دارالمعرفه.
سیوطی، جلال الدین. (1421). الاتقان فی علوم القرآن. چاپ دوم. بیروت: دارالکتاب العربی.
شوشتری، محمد تقی.  (1390). الاخبار الدخیله. تحقیق: علی اکبر غفاری. تهران: مکتبه الصدوق.
طباطبایی، محمدحسین. (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ‌دوم. بیروت:مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
طبری، محمد بن جریر. (1412). جامع‌البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفۀ.
طوسی، محمد بن حسن. (1364). تهذیب الأحکام. تحقیق: سید حسن موسوی. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
ــــــــــــ..  (1411). الغیبۀ. قم: دارالمعارف الإسلامیۀ.
ــــــــــــ. . (1390). الإستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: دارالکتب الإسلامیۀ.
غروی نائینی، نهله. (1376). فقه الحدیث و روش‌های نقد متن. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
ـــــــــــ . (1386). تاریخ حدیث شیعه. قم: انتشارات شیعه‌‎شناسی.
کلینی، محمدبن یعقوب. (1407). الکافی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
مدیرشانه‌‎چی، کاظم. (1391). آیات الأحکام. تهران: انتشارات سمت.
نفیسی، (شادی) زهرا.  (1377). روش علامه شوشتری در نقد سند. مجله علوم حدیث.شماره10.
نقشبندی، نوید. (1399). مدلول عقل و کارکردهای آن در اصول فقه اهل سنت. دوفصلنامه مطالعات تطبیقی فقه و اصول مذاهب. سال سوم شماره 2.
هلالی، سلیم بن قیس. (1405). کتاب سلیم‌بن قیس هلالی. قم: نشر الهادی.