ولایت قیم بر اموال صغیر،مجنون وسفیه در فقه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی دانشگاه ایلام، ایلام ایران.

2 کارشناسی ارشد، گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی دانشگاه ایلام، ایلام ایران.

https://doi.org/10.34785/j023.2021.003

چکیده

زمینه وهدف:صغیرومجنون،به علت ناتوانی دراداره اموالشان از راه‌هایی موردحمایت قرار گرفته‌اند،آنها ازتصرف دراموال و حقوق مالی خود ممنوع هستند،افرادی چون پدر،جد پدری، وصی آن دو،وحاکم شرع بعنوان قیم بر آنها ولایت داشته و در امور مالی آنان حق تصرف دارند. حاکم شرع قیم است و شرعا نیزمی تواند، شخصی را به عنوان قیم برای این کارمنصوب کند. در فقه مذاهب اسلامی توجه خاصی به امور صغیر ومجنون و در برخی از آیات قران کریم و روایات سرپرستی و امور مالی کودک ومجنون تبیین گردیده است. هدف از این نوشتارشناخت موارد اشتراک واختلاف مذاهب پنجگانه اسلامی درنحوه وچگونگی ولایت قیم بر اموال صغیر ومجنون است وشرایط تصرفات او.
روش:این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی صورت پذیرفته، ادله، مبانی وشرایط ولایت قیم وقیمومت صغیر ومجنون از دیدگاه امامیه واهل سنت مورد بررسی قرار گرفته است.
نتیجه گیری: به اتفاق تمام مذاهب پنج‌گانه قیم بر شخص صغیر، سفیه ومجنون ولایت دارد. اما در زمان ولایت داشتن وی بر آنان اختلاف نظر وجود دارد. از نظر امامیه، ولایت قیم وحاکم به عنوان قیم بر صغیر ومجنون زمانی است که آنان، پدر، جد پدری و وصی نداشته باشند و شخصی که بعد از بلوغ دچار جنون شده باشد، ولایت بر او با قیم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The province of Guardian on the wealth of minor and Insane in the Jurisprudence of Islamic sects

نویسندگان [English]

  • abdoljabbar zargoshnasab 1
  • Mohadeseh Abyar 2
1 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Ilam University, Ilam Iran.
2 Masters, Department of Jurisprudence fundamentals of Islamic Law, University of Ilam, Ilam, Iran
چکیده [English]

The province of Guardian on the wealth of minor and Insane in the Jurisprudence of Islamic sects
Abstract
Preparation and purpose: Due to their inability to manage their property, insane minors are protected in some ways. They are prohibited from seizing their property and financial rights. . The ruler of Sharia is the guardian and the sharia can also appoint a person as a guardian for this work. In some cases, for reasons such as minor insanity, a person can not manage his or her affairs properly; Therefore, in order to protect the interests of such people and also to manage the affairs related to them, the Shari'a has set special rules and laws in order to manage the affairs of these people according to these limits and eliminate this shortcoming. In the jurisprudence of Islamic religions, special attention has been paid to minor and insane matters and in some verses of the Holy Quran and the narrations of guardianship and financial affairs of children and insane people have been explained. The purpose of this article is to identify the commonalities and differences between the five Islamic religions in the manner and manner of guardianship over minor and insane property and the conditions of his possessions. Method: This research was conducted by descriptive-analytical method. Is located.
Key words:wealth, Governor, Minor ,guardian, Insane.

کلیدواژه‌ها [English]

  • wealth
  • Governor
  • Minor
  • guardian
  • Insane
قران کریم
ابن ادریس حلّى،محمد.(1410ق).السرائر الحاوی لتحریرالفتاوى،چ2،قم،دفتر انتشارات اسلامى .
ابن بابویه صدوق،محمّد بن على.(1386ق). علل الشرائع‌،چ1، قم، کتابفروشى داورى‌ .
ابن عابدین،علاء الدین. (1412ق).رد المختار ،چ2، بیروت،دارالفکر.
ابن قدامه مقدسی،عبدالله بن احمد.(1414 ق - 1994 م). الکافی فی فقه الإمام أحمد، چ1،بیروت، دارالکتب العلمیة.
.....................................................(1388ق- 1968م ). المغنی،مصر،مکتبة القاهرة.
ابن منظور،محمد بن مکرم(1414ق)،لسان العرب،چ3،بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر .
ابن نجیم مصری، زین الدین بن ابراهیم(بی تا)، البحر الرائق شرح کنز الدقائق،چ2،بی­جا، دار الکتاب الإسلامی.
احسائی،عبدالعزیز.(1995م). تبیین المسالک،چ2، بیروت، دار الغرب الإسلامی.
اراکى، محمد على.(1415ق). کتاب البیع،چ1، قم، مؤسسه در راه حق‌.
اردبیلى،احمد.(1403ق).‌مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان،چ1،قم، دفتر انتشارات اسلامى .
اصفهانى، محمد حسین.(1418ق). حاشیة کتاب المکاسب،چ1، قم، أنوار الهدى‌.
ایروانى، على بن عبد الحسین.(1406ق).حاشیة المکاسب،چ1، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى‌.
بحرانی، یوسف.(1405ق).الحدائق الناضرة ،چ1، قم، دفتر انتشارات اسلامى .
بحر العلوم، محمد بن محمد تقى.(1403ق). بلغة الفقیه،چ4، تهران، منشورات مکتبة الصادق.
بهوتی،منصور بن محمد(بی تا)،کشاف القناع عن متن الإقناع،بیروت، دارالکتب العلمیة.
تبریزى، میرزا فتاح.(1375ق). هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب،چ1،تبریز،چاپخانه اطلاعات‌.
جبعی عاملى، زین الدین بن على.(1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة،چ1، قم، کتابفروشى داورى.
........................................(1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام،چ1، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة‌ .
جزرى، مبارک بن محمد(بی تا)،النهایة فی غریب الحدیث والأثر،چ1، قم،مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان.
جوهرى،اسماعیل بن حماد. (1410ق). الصحاح- تاج اللغة و صحاح العربیة،چ1، بیروت،دار العلم .
جوینی،عبدالملک بن عبدالله. (1428ق-2007م). نهایةالمطلب فی درایةالمذهب،چ1، بی­جا، دارالمنهاج .
حرّعاملى،محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعة ، چ1،قم، مؤسسه آل البیت (ع).
حصکفی، علاء الدین. (1423ق- 2002م ). الدر المختار شرح تنویر الأبصار وجامع البحار؛چ1،بی­جا،دار الکتب العلمیة.
حکیم ،محسن(بی تا)، نهج الفقاهة، چ1،قم،انتشارات 22 بهمن‌.
حلّى سیوری، مقداد بن عبد اللّه.(1403ق). نضد القواعد الفقهیة على مذهب الإمامیة،چ1، قم،انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
حلّى،جعفر.(1408ق). شرائع الإسلام‌،چ2، قم، مؤسسه اسماعیلیان‌.
حلّى، حسن بن یوسف.(1410ق). إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان،چ1، قم، دفتر انتشارات اسلامى .
حمیرى، نشوان بن سعید.(1420ق). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم،چ1، بیروت،دار الفکر .
خویى، ابو القاسم(بی تا)،مصباح الفقاهة‌،قم،موسسة الامام الخوئی.
خوئی،ابو القاسم.(1410ق).منهاج الصالحین،چ 28، قم، نشر مدینة العلم‌،.
دسوقی، محمد بن احمد(بی تا)، حاشیةالدسوقی على الشرح الکبیر،بیروت،دارالفکر.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد.(1412ق). مفردات ألفاظ القرآن،چ1، بیروت، دار العلم.
رویانی، عبدالواحدبن إسماعیل.(2009م). بحرالمذهب،چ1،بیروت،دارالکتب العلمیة.
زبیدى، محمد مرتضى.(1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس،چ1،بیروت: دار الفکر .
زیلعی، عثمان بن علی.(1313ق). تبیین الحقائق شرح کنزالدقائق ،چ2، قاهره، المطبعةالکبرىالأمیریة.
سایس، محمد على. (1423ق). تفسیر آیات الأحکام‏،چ1، بیروت،المکتبة العصریة.
سبزوارى، عبد الأعلى.(1413ق). مهذّب الأحکام ،چ4، قم، مؤسسه المنار.
سعدی،جلال الدین عبدالله.(1423ق - 2003 م ). عقدالجواهرالثمینة فی مذهب عالم المدینة،چ1،بیروت،دارالغرب الإسلامی.
شربینی، شمس الدین.(1415 ق – 1994م ). مغنی المحتاج إلى معرفة معانی ألفاظ المنهاج، چ1، بیروت،دار الکتب العلمیة.
شیرازی، أبواسحاق(بی تا)،المهذب فی فقةالإمام الشافعی، بیروت،دارالکتب العلمیة.
شیرازى، قدرت الله انصارى و پژوهشگران مرکز فقهى ائمه اطهار(1429ق)،موسوعة أحکام الأطفال و أدلتها‌‌،چ1، قم،مرکز فقهى ائمه اطهار(ع).
صاوی،أحمد بن محمد(بی تا)،حاشیة الصاوی على الشرح الصغیر، بیروت،دار المعارف.
 صدر،محمد.(1420ق). ماوراء الفقه،چ1، بیروت،دار الأضواء .
صدوق، محمّد بن على.(1386ق). علل الشرائع،چ1، قم، کتابفروشى داورى‌ .
صعیدی عدوی،علی بن أحمد.(1414ق- 1994م ). حاشیة العدوی على شرح کفایة الطالب الربانی، بیروت،دار الفکر.
طوسى، محمد بن حسن‌(بی تا)،التبیان فی تفسیر القرآن‏،چ1، بیروت،دار إحیاء التراث العربی.
....................................(1407ق). الخلاف،چ1، قم،دفتر انتشارات اسلامى .
..................................(1387ق). المبسوط ،چ3، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة‌.
..................................(1407ق). تهذیب الأحکام،چ4، تهران، دار الکتب الإسلامیة‌.
طوسى،محمدبن على(1408ق). الوسیلة إلى نیل الفضیلة،چ1، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله نجفى.
عاملى، محمد بن على(1411ق). نهایة المرام ،چ1،قم،دفتر انتشارات اسلامى .
عاملى،محمد بن مکى(1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة‌،چ2، قم، دفتر انتشارات اسلامى .
.............................. (بی تا)،القواعد و الفوائد،چ1، قم،کتابفروشى مفید.
عراقى، ضیاء الدین(1414ق). شرح تبصرة المتعلمین،چ1، قم، دفتر انتشارات اسلامى .
فاضل آبى،حسن بن ابى طالب(1417ق). کشف الرموز،چ3، ‌قم، دفتر انتشارات اسلامى .
  فیض کاشانى، محمد محسن(بی تا)،مفاتیح الشرائع‌،چ1، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
فیومى،احمد بن محمد(بی تا)،المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی،چ1، قم،منشورات دار الرضی.
کاسانی،علاءالدین.(1406ق- 1986م). بدائع الصنائع ،چ2، بیروت، دارالکتب العلمیة .
کرکى،على بن حسین(1414ق). جامع المقاصد ،چ2، قم،مؤسسه آل البیت (ع).
.............................(1409ق). رسائل المحقق الکرکی،چ1، قم،کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى .
کشناوی،أبوبکربن حسن(بی تا)،أسهل المدارک،چ2، بیروت، دارالفکر.
کلینى،محمدبن یعقوب. (1407ق). الکافی،چ4،تهران،دار الکتب الإسلامیة‌.
کیدرى، محمد بن حسین. (1416ق).إصباح الشیعة بمصباح الشریعة،چ1، قم، مؤسسه امام صادق (ع)
مجددی برکتی، محمد عمیم الإحسان.(1424هـ - 2003م ). التعریفات الفقهیة،چ1،بیروت، دار الکتب العلمیة.
مرداوی، علاءالدین(بی تا)،الإنصاف فی معرفةالراجح من الخلاف،چ2، بیروت،دارإحیاءالتراث العربی.
مرغینانی، علی بن أبوبکر(بی تا)، الهدایةفی شرح بدایةالمبتدئ، بیروت،داراحیاءالتراث العربی.
مقدسی، عبدالرحمن بن محمد(بی تا)،الشرح الکبیرعلی متن المقنع، بیروت، دارالکتاب العربی .
مقدسی، موسی بن احمد(بی تا)،الإقناع فی فقه الإمام أحمدبن حنبل،بیروت،دارالمعرفة.
موسوی خمینى، روح اللّه(بی تا)، تحریر الوسیلة،چ1، قم، مؤسسه دار العلم‌.
.......................................(1404ق). زبدة الأحکام،چ1، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى‌.
.......................................(1421ق). کتاب البیع،چ1،تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
نائینى،میرزا محمدحسین (1413ق). المکاسب والبیع‌،چ1،قم:انتشارات اسلامى.
نجفى، محمد حسن(1404ق). جواهر الکلام ،چ7، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‌.
نجفى(کاشف اغطاء)،محمد(1381ق،النور الساطع فی الفقه النافع،چ1، نجف اشرف،مطبعة الآداب.
نجفی ، محمد(1359ق). تحریر المجلة،چ1، نجف اشرف، المکتبة المرتضویة.
نراقى، احمد بن محمد(1417ق). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام ،چ1، قم،انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.