Reflecting the Islamic Judicial Rule of Prohibiting Women from Judging

Document Type : Original Article

Author

Assistant Professor, Department of Theology, Quran and Hadith Sciences, Payame Noor University of Tehran, Iran.

https://doi.org/10.34785/j023.2021.002

Abstract

Judgment is one of the social special positions which Islamic jurists disagree about the issue of occupying it by women. Scholars rely on the Qur’an, Sunnah, consensus and intellectual evidences to prove their own idea. The condition of being a male for a judge was first raised by Sunni jurists. Sheikh Tūsī was the first Shiite scholar who accepted it, as such before him there was no trace of this condition in Shiite jurisprudence. Allameh Hillī firstly was attributed to the idea of consensus on the masculine condition for a judge, as he thought that the women’ judgment would result in social problems and sedition. Many jurists and scholars followed Sheikh al-Tā'ifa (Tūsī) in this issue, and even later jurists claimed consensus on it. Shahīd 'Awwal in Lum'ah, the author of Miftāh al-Kirāmah, the author of Jawāhir, Sheikh Ansārī, and others say that women may only arbitrate (tahkīm). This research analyzes Islamic documents, using the descriptive-analytical method. Findings show that the prohibition of female judging in Islamic jurisprudence is not definitive, nor an Islamic necessary and definite rule. Most Islamic jurists do not accept getting the judge position for women, regarding their ijtihad and inference. They only accept the position of tahkīm (arbitration) which does not conclude the condition of being a man. Therefore, it is not the case that a woman does not have the right to judge. The issue of the possibility of sedition is also a mutual affair for both men and women, which is not specific to the profession of judgment. The inherent and natural differences between men and women in judicial affairs, like other social occupations, play the least role.

Keywords


القرآن الکریم.مترجم:آیت الله ناصر مکارم شیرازی.
ابن‌ابی‌الدم الشافعی، ابراهیم بن عبدالله(1404). ادب القضاء. تحقیق محبی هلال سرحان. بغداد: مطبعة الارشاد.
ابن ادریس حلّی، أبوجعفر محمّد(1411). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج2، قم: مؤسسه النشر الإسلامی التابعة لجماعةالمدرسین.
ابن بدران، عبدالقادر(1401). المدخل إلی مذهب الإمام احمد بن حنبل.تحقیق عبدالله بن عبدالمحسن، بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن حزم(اندلسی)(1351). ابی محمّد بن احمد، المحلّی، ج9 ،مصر: دارالطباعه المنیریه.
ابن حنبل، احمد(بی تا). مسند احمد. بیروت: نشر دارالإحیاء التراث العربی.
ابن‌رشد، محمّد بن رشد قرطبی(1408). بدایۀ المجتهد و نهایة المقتصد. بیروت: دار ‌القلم.
ابن عاشور(2111). التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ.
ابن عبدالبر، أبوعمر(1412).الإستیعاب فی معرفة الأصحاب، بیروت: دارالجیل.
إبن عربی مالکی، محمد بن عبد اللّه(بی تا). أحکام القرآن. بی جا: مطبعة عیسی حلبی.
ابن‌قدامه، عبد‌الله ابن احمد(1368). المغنی. بی‌جا: دارالمنار.
ابن‌قولویه، جعفر بن محمّد(1424). کامل الزیارات. قم: نشر الفقاهه. چ3.
اﺑﻦ ﻛﺜﻴﺮ، عمادالدین(1963). ﺗﻔﺴﻴﺮاﻟﻘﺮآن اﻟﻌﻈﻴﻢ. مصر: عیسی الباجی الحلبی.
ابن‌منظور، محمّد بن مکرم(1408). لسان العرب. بیروت: دار الفکر.
ابراهیمی، محمود(1383). زن در اندیشه اسلامی.تهران: نشر احسان.
ابویعلی ابن الفراء، محمّد(1408). الأحکام السلطانیة. تصحیح محمد حامد فقی مصر: مطبعة مصطفی الباجی.
اردبیلی، موسی احمد، (1417). مجمع الفائده و البرهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
اردبیلى، عبدالکریم موسوى (1029). فقه القضاة. ج 1 ، قم: مؤسسة النشر الجامعه المفید.
انصاری، حمید(1371). مبانی فقهی شرایط قاضی. بی‌جا: بی‌نا.
انصاری، مرتضی بن محمّدامین(1415). القضاء و الشهادات. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
باقر موسوی، محسن(1419). القضاء و النظام القضائی عند الامام علی علیه السلام. بیروت: الغدیر.
بخاری،محمّدبن اسماعیل(1425). الجامع الصحیح المسمی بصحیح البخاری. بیروت: دارالصادر.
بدوی، اسماعیل ابراهیم(1410). نظام القضاء الاسلامی. کویت: جامعه الکویت.
تبریزی، میرزاجواد(1415). أسس القضاء و الشهادة. قم: مؤسسة امام صادق(ع).
تجلیل تبریزی، ابوطالب(1363). معجم الثقات. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ﺗﺮﻣﺬی، ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻋﻴﺴﻲ(1421). سنن ترمذی و هو اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺼﺤﻴﺢ. بیروت: دارالفکر. 
جعفری لنگرودی، محمّدجعفر(1378). مبسوط در ترمونولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
جصاص، أبوبکر(1325). أحکام القرآن. قاهرة: المطبعة البهیئة المصریة و طبع الأوقاف المصریة.
جنیدی، لعیا (1380). قانون داوری تجاری بین المللی از دریچه حقوق اسلامی. پژوهش نامه متین: ش 10، بهار،صص127-138.
جوادی آملی، عبدالله(1378). زن در آیینه جمال و جلال، قم: اسراء.
حبیب نژاد،احمد؛بخرد،مصطفی(1396). بررسی فقهی ترافع نزد محاکم غیر اسلامی.فصلنامه پژوهشهای فقهی:دوره13،ش2،صص341-363.
حرّ عاملی، محمّد بن حسن(بی‌تا). وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حسینی عاملی،محمّد جواد(1391). (1419). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حسینی زبیدی، محمّدمرتضی(1409). تاج العروس. بیروت: مکتبه الحیات.
حکیم پور، محمد(1382). زن در کشاکش سنت و تجدد. چ اول، تهران: نشر نغمه نواندیش.
حلّی، جعفر بن حسن(1408). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چ2، قم: مؤسسة اسماعیلیان. 
حلّی، حسن بن یوسف(1419). قواعد الاحکام. قم: مؤسسة نشر اسلامی.
ــــــــــ (1375). مختلف الشیعۀ فی احکام الشریعۀ. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ــــــــــ (1389). ایضاح الفوائد فی شرح قواعد. قم: المطبعۀ العلمیۀ.
ــــــــــ(1982).نهج الحق. بیروت:دارالکتاب اللبنانی.
حیدر،علی(1411). درر الحکّام شرح مجلة الأحکام. بی جا: دارالکتب العربیة.
خلیلی، عذرا(1385). قضاوت زنان در نگاه مخالفان و موافقان. ندای صادق: شماره 41 و 42،بدون ذکر صفحات.
خمینی، روح الله(1390). تحریرالوسیلة. چ2،نجف: دار الکتب العلمیة.
ـــــــــــ (1390). القضاء. تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
خوانساری، سیداحمد(1364). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. قم: مؤسسة اسماعیلیان.
دانش پور، رضا(1381). قضاوت زنان از دیدگاه صاحب نظران.روزنامه خراسان.
ذهبی، شمس الدین. (بی تا). سیر الأعلام و النبلاء، تحقیق شعیب الأرناؤوط و بشار عواد، بیروت: دارالرسالة.
ذهنى تهرانى، محمّدجواد(1405). تشریح المقاصد فی شرح الفرائد، ج 2، ص 421، چاپ اول، قم: نشر حاذق.
دﻳﻠﻤﻲ، اﺑﻲ ﻋﻠﻲ ﺣﻤﺰه ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻌﺰﻳﺰ ﺳـﻼر(بی تا). اﻟﻤﺮاﺳـﻢ اﻟﻌﻠﻮﻳـة ﻓـﻲ اﺣﻜـﺎم اﻟﻨﺒﻮﻳة. بیروت: دار اﻟﺤـﻖ اﻟﻄﺒﺎﻋـة.
راوندی، قطب الدین سعید بن عبدالله(1405) فقه القرآن. قم: مکتبة آیت الله المرعشی النجفی.
رستمی، سهیلا(1392). سخنرانی: بررسی حکم قضاوت زنان.دانشگاه کردستان.
رشیدرضا، محمّد(بی تا). تفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفة.
رضی، سیّد(1395). نهج البلاغة. ترجمه علینقی فیض‏الاسلام، تصحیح صبحی صالح، چاپ اول ،قم: چاپخانه سپهر.
رملی منوفی، محمّد بن احمد(1357). نهایة المحتاج الی شرح المنهاج. مصر: شرکة مکتبة ومطبعة مصطفی البابی.
زحیلی، وهبه(1989). اﻟﻔﻘﻪ اﻻﺳﻼﻣﻲ و أدﻟّﺘﻪ. ط3، دمشق: داراﻟﻔﻜﺮ.
زرقاء، احمد(1989). شرح القواعدالفقهیة، دمشق: دارالقلم.
زیدان، عبدالکریم(1417). المفصّل فی أحکام المرأة والبیت المسلم فی الشریعة الإسلامیة. بیروت: مؤسسة الرسالة.
زیدان، عبدالکریم، (1386). حقوق و تکالیف زن در اسلام. تحقیق: سهیلا رستمی. تهران: نشر احسان.
سباعی، مصطفی( بی تا). المرأة بین الفقه و القانون، بیروت: المکتب السلامی.
سبحانى تبریزى، جعفر(1418). نظام القضاء و الشهادة فی الشریعة الإسلامیة. قم: مؤسسة الإمام صادق(ع).
ــــــــــــــــ(1424).إرشاد العقول الى مباحث الأصول، مقرر: حاج عاملى، محمّد حسین‏، قم: مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ اول.
سبزواری، محمد بن باقر بن محمد(بی تا).کفایة الأحکام الإسلامیّة. اصفهان: مرکز نشر اصفهان(مدرسه صدر مهدوی).
سنگلجی، محمّد(1384). قضا در اسلام. چ4، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سند، محمّد(1433). الحاکمیّة بین النص و الدیمقراطیّة، بیروت: ناشر الأمیرة.
سیوطی، جلال الدین(1998). الأشباه و النظائر، بیروت: دارالکتاب العربی.
شربینی، محمّدبن خطیب(1377). مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
شرتونی اللبنانی، سعید (1403). أقرب الموارد. قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
شمس الدین، محمّد مهدی(1415). أهلیة المرأة لتولی السلطة، بیروت: مؤسسة المنار.
شوکانی، محمد بن علی(1415). فتح القدیر. بیروت: دارالکتب العلمیة.
عسقلانی، ابن حجر(1408). فتح الباری بشرح صحیح البخاری،ط4، بیروت: دار التراث العربی.
شیرازی، أبوإسحاق(1987). المهذّب،بیروت: دارالفکر.
صالحی مازندرانی، محمّد(1384).تأملی بر مسئولیت مدنی قاضی در اصل 171 قانون اساسی،فقه و حقوق:شماره7،زمستان،صص133-160.
صالحی نجف‌آبادی(1384). قضاوت زن در فقه اسلامی،بی جا: انتشارات امید فردا.
صاوی، احمد بن محمّد(1398). بلغة السالک لأقرب المسالک. بیروت: دارالمعرفه.
صدوق، محمّد بن علی بن حسین(1363). من لایحضره الفقیه. قم: مؤسسة نشر اسلامی
صهرشتی،جعفر(بی تا). إصباح الشیعة.قم: مؤسسة امام صادق(ع).
طباطبائی، علی(1422). ریاض المسائل. قم: مؤسسة آل البیت.
طبری، محمّد بن جریر(1329). التفسیر الطبری. مصر: دار السعاده، مصر.
ــــــــــــــــــ(1991). تاریخ الطبری، چ 3، بیروت: دار الکتب العلمیة.
طریحی، فخرالدین بن محمّد(1362). مجمع البحرین. تهران: چاپ احمد حسینی.
طوسی، محمّد بن حسن(1351). المبسوط فی فقه الامامیة. بی‌جا: المکتبه المرتضویه.
ـــــــــــــــــــ (1365). تهذیب الأحکام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـــــــــــــــــــ (1407). الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طهطاوی، رفاعه(1973). الأعمال الکاملة.دراسة و تحقیق:محمّد عمّاره، بیروت: مؤسسة العربیةللدراسات والنشر.
طیالسی،سلیمان بن داود(1419).مسند ابی داودطیالسی.تحقیق عبدالله بن عبدالمحسن ترکی،مصر: مرکز البحوث و الدراسات العربیة الإسلامیة.
عاملی جُبَعی(شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی بن احمد(1410). الروضة البهیئة. قم: انتشارات داوری.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1418). مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الإسلام. قم: موسسۀ المعارف الاسلامیۀ.
عاملی(شهید اول). محمّد بن مکی(بی تا). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة. بیروت: دار التراث الدار الإسلامیّة.
عسقلانی، ابن حجر(1408). فتح الباری بشرح صحیح البخاری. چ4، بیروت: دار التراث العربی.
علم الهدی(سید مرتضی)،ابی القاسم الحسین بن علی(1417). ناصریات. بیروت: مؤسسة نشر الإسلامی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1417). الإنتصار. بیروت: مؤسسة الهدی.
علمی، توانا(1379). قضاوت زنان از نگاه صاحب نظران. روزنامه خراسان.
فاضل هندی، محمّد بن حسن(1424). کشف اللثام عن قوائد الأحکام. قم: مؤسسة نشر اسلامی.
فخر رازی، محمّد(بی تا). التفسیرالکبیر. بیروت: دار الإحیاء التراث العربی.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی(1401). مفاتیح الشرائع. محقق:سید مهدی رجایی،قم: کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی.
ــــــــــــــــــــــــــــــ(1418). الأﺻﻔﻲ ﻓﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻘﺮآن، قم: اﺳﻼﻣﻲ دﻓﺘﺮ اﻧﺘﺸﺎرات .
فیّومی، احمد بن محمّد(1405). المصباح المنیر. قم: منشورات دارالهجرة.
فیروزآبادی، مجدالدین(1403). قاموس المحیط. بیروت: دار المعرفة.
قرافی،شهاب الدین(1344). الفروق، بیروت: دارالکتب.
قرطبی، محمّد(1991). الجامع لأحکام القرآن. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
قماشی، محمّدسعید(1376). قاضی تحکیم یا سیاست خصوصی سازی قضاوت. فقه اهل بیت: مؤسسة فقه اهل بیت. سال سوم. شماره10.
قمی، علی بن ابراهیم(1404). تفسیر القمی. قم: دارالکتاب.
قمی، میرزا ابوالقاسم(1385). رسائل المیرزای قمی. محقق عباس تبریزیان،قم: انتشارات بوستان کتاب.
قیّوم زاده، محمود؛مظفّری، احسان(1400).قلمرو نظارت حاکم بر قاضی تحکیم در فقه و حقوق موضوعه. پژوهش های فقهی: دوره 17،شماره2 ،تابستان.
گنجی، حمزه(1374). روان شناسی تفاوت های فردی.چ4، تهران: بعثت.
ماوردی، علی بن محمّد(1380). أحکام السلطانیة و الولایات الدینیة. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ــــــــــــ(1420). الحاوی الکبیر. بیروت: انتشارات دارالفکر.
محلاتی، محمد سروش(1392). درآمدی بر بررسی قضاوت زنان. دوفصلنامه فقه مقارن: سال اول ،شماره دو،پاییز،صص51-66.
ﻣﺠﻠﺴﻲ، ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ(1406). روضة المتقین، قم: مؤسسة فرهنگی اسلامی کوشانپور.
مجلسی، محمّد باقر(1403). بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام ، بیروت: مؤسسه الوفاء.
محمّدی گیلانی، محمّد(1380). قضا و قضاوت در اسلام. چ2، تهران: سایه.
ــــــــــــــــــــــ(1377). بررسی شرط مرد بودن مفتی، فصلنامه فقه اهل بیت: بهار،شماره 13،صص83-110.
ــــــــــــــــــــــ(1386) ، ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ زﻧﺎن ﺑﺮای عهده دار شدن ﻗﻀﺎوت.
مراغی، احمد. (بی تا). تفسیر المراغی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مرعشی، محمّد حسن (1375). داوری زن در اسلام، فصلنامه مجله قضایی و حقوق دادگستری: نشر روزنامه رسمی، پائیز و زمستان.
مرعشی، محمّدحسین (1386). ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ درﺑﺎره ﻟﻮث و ﻗﺴﺎﻣﻪ و ﻗﻀﺎوت زن و ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺪس اردﺑﻴﻠﻲ(ره) .
مرغینانی،شیخ الإسلام برهان الدین(1410). الهدایة شرح بدایة المبتدی.بیروت: دارالکتب العلمیة.
مروتی،سهراب؛زرگوش نسب،عبدالجبار(1387). قضاوت زنان در قرآن وسنت.پژوهش زنان: دوره6، شماره2،تابستان،صص5-24.
معرفت، محمّد هادی(1372). شایستگى زنان براى قضاوت و مناصب رسمى.نشریه حکومت اسلامی: دوره 2،شماره 2،صص46-50.
معلمی، سید محمود(1382).آزادی انسان حجاب انسانی و قضاوت زنان. مشهد، روزنامه خراسان.
مفید، محمدبن النعمان(بی تا). المقنعه، قم: انتشارات مکتبة الداوری.
مقدس اردبیلی، احمد بن محمّد(1379). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان.قم: الجماعة المدرسین، مؤسسة النشر الإسلامی.
موسوی اردبیلی، عبدالکریم(1423) فقه القضاء. چ2، قم: دانشگاه مفید.
ــــــــــــــــــــــــــ(1408). فقه القضاء. قم: منشورات مکتبة امیرالمومنین(ع).
موسوی بجنوردی، محمّد(1381). مجموعه مقالات فقهی حقوقی و اجتماعی، چاپ اول، تهران: پژوهشکده امام خمینـی(ره)و انقلاب اسلامی.
موسوی خویی، ابوالقاسم (1396). تکملۀ المنهاج الصالحین. چ2، قم: چاپخانه علمی.
ـــــــــــــــــــــ(1404). مستند العروة (کتاب النکاح). نجف: مطبعة الآداب.
ـــــــــــــــــــــ(1428). القضاء و الشهادات، قم: مؤسسة الخوئی الإسلامیة.
موسوی ‌خمینی، روح‌‌الله(بی‌تا). تحریر الوسیلة. تهران: مکتبة علمیة الاسلامیة.
موسوی سنگلاخی، سید محمّد یعقوب(1385). قضاوت زن از دیدگاه فقه شیعه. قم: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی.
موسوی گرگانی، محسن(1381). پژوهشی در قضاوت زن.فصلنامه تخصصی فقه اهل بیت(ع)، سال هشتم، ش30، تابستان، صص69-107.
مومنی، عابدین(1385). آیه حلیة و قضاوت زن. مقالات و بررسیها: دفتر 82،زمستان،صص103-122.
مهرپور، حسین(1379). مباحثی از حقوق زن.چ1، تهران: انتشارات اطلاعات.
نجاشی، احمد بن علی(1407). رجال النجاشی. قم: موسسة النشر الاسلامی.
نجفی، زین‌العابدین(1384).سیستم قضایی به روش قاضی تحکیم از منظر فقه شیعه. مقالات و بررسی‌ها: دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران. دفتر 77 فقه.
نجفی، محمّدحسن(1362). جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام. چ3، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
نراقی، احمد بن محمّد مهدی(1419). مستندالشیعة فی أحکام الشریعة. قم: مؤسسة آل البیت.
نوری، حسینعلی(1380). یک استفتاء چند فتوا. تهران: فصلنامه فصل و وصل.
هیثمی، ابن حجر(1315).حواشی عبدالحمید الشروانی وأحمد بن قاسم العبادی علی تحفة المحتاج بشرح المنهاج. قاهرة: مکتبة احمد الباجی الحلبی.
ﺳﺎﻳﺖ اینترنتیwww.hoghough85.blogfa.com  
سایت اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ www.Aftabb.ir