گونه شناسی ضررهای غیرمستقیم در مسوولیت قهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران غرب، شهر تهران، کشور ایران

2 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، ایران

https://doi.org/10.34785/J016.2019.780

چکیده

در حقوق مسئولیت مدنی ایران قاعده کلی این است که ضرر غیرمستقیم قابلبیت جبران ندارد. با وجود این امروزه حقوق مسئولیت مدرن تمایل دارد به طور استثنایی برخی از زیان‌های غیرمستقیم را قابل‌جبران بداند. از سوی دیگر محاکم ما در شناسایی مصادیق ضرر غیرمستقیم با ابهام روبرو هستند و سوال اصلی این است که مصادیق ضرر غیرمستقیم کدامند و کدام یک از این مصادیق را می‌توان با توسل به مبانی موجود در فقه و حقوق ایران جبران نمود. در رویه فعلی محاکم ایران عموم ضررهای غیرمستقیم را به عدم‌النفع ربط می‌دهند در حالیکه برخی از ضررهای باواسطه در نظر عرف رابطه‌ای قوی با فعل زیانبار دارند و جبران پذیری آنها نیز با عرف عقلای جامعه منافاتی ندارد. پژوهش حاضر با استفاده از منابع کتابخانه‌ای ضمن برشمردن مهمترین مصادیق ضررهای غیرمستقیم در حوزه ضمان قهری به اختصار جبران پذیری آنها را نیزامکان سنجی نموده است. شناسایی این مصادیق گام نخست برای جبران ضررهای متعارف زیاندیده و جلوگیری از توسعه بی مورد مسئولیت فاعل زیان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

unnecessary development of the responsibility of the loss agent.

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Zamani 1
  • Mohammad reza Rezvan talab 2
1 Lecturer, Department of Law, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, West Tehran Branch, Tehran, Iran
2 Associate Professo , jurisprudence and foundations of Islamic low department, faculty of theology , University of Tehran, Iran
چکیده [English]

In Iranian law, the general rule is that indirect damages cannot be compensated. However, liability law today tends to make some indirect damages exceptionally compensable. Unfortunately, our courts face ambiguity in identifying indirect loss cases, and the key question is what are the indirect loss cases and which of these can be offset by applying the foundations of Iranian jurisprudence and law. In the current practice, Iranian courts generally attribute indirect damages to non-profits. While some of the intermediary losses in customary law have a strong relationship with the harmful act and their compensation is incompatible with the rational custom of society. The present study, using library resources, while enumerating the most important examples of indirect losses in the field of coercive guarantee, has briefly assessed their feasibility. Identifying these examples is the first step in compensating for the loss of conventional losses and preventing the Typology of indirect losses in non-contractual liability

کلیدواژه‌ها [English]

  • Damage
  • Indirect
  • Liability
  • Loss
  • Non-contractual
ابراهیمی، سید نصراله؛ طجرلو، رضا و هوشمند صابر. (1397). حذف زیان تبعی در موافقتنامه‌ی عملیات مشترک نفتی با تاکید بر نظام حقوقی انگلستان، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، 48(3).
امامی، سید حسن. (1373). حقوق مدنی. ج 1، تهران: انتشارات اسلامیه.
بادینی، حسن و دیگران. (1396). خسارت تبعی در بیع بین‌المللی کالا، فصلنامه تحقیقات حقوقی، 79.
بادینی، حسن. (1390). بررسی تطبیقی قابلیت جبران «ضرر اقتصادی» در مسئولیت مدنی، تهران: فصلنامه حقوق، 41(1).
باریکلو، علی رضا. (1396). مسئولیت مدنی، تهران: میزان.
برمینگهام، ورا. (1388). شبه جرم و مسئولیت مدنی در حقوق انگلستان، ترجمه سید مهدی موسوی، تهران، میزان.
بهرامی احمدی، حمید. (1391). ضمان قهری «مسئولیت مدنی»، چاپ اول، تهران، دانشگاه امام صادق.
بیگدلی، سعید و اختیاری احمد. (1397). قابلیت مطالبه ضرر جمعی توسط انجمن ها و سازمانها مردم نهاد، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، 6(23).
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1372). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
حیاتی، علی عباس. (1392). حقوق مدنی(مسئولیت مدنی)، تهران: میزان.
خامنه‌ای، سید علی. (1395). فقه روز (رساله‌ی آموزشی)، چاپ ششم، تهران.
خشنودی، رضا؛ شکوهیان، سید علیرضا و علی پور، رضا. (1395. محدودیت های خسارات قابل جبران در حقوق رقابت، فصلنامه علمی پژوهشی  دانش حقوق مدنی، 7(1).
ژوردن، پاتریس. (1394). اصول مسئولیت مدنی، ترجمه مجید ادیب، تهران: میزان.
سکوتی، رضا و شمالی، نگار. (1390). جایگاه عدم‌النفع درنظام حقوقی ایران، نشریه علمی پژوهشی فقه وحقوق اسلامی، 1(2-1)
سنهوری، عبدالرزاق. (1384). دوره حقوق تعهدات، ترجمه محمد حسین دانش‌کیا و سیدمهدی دادمرزی، قم: دانشگاه قم.
شهیدی، مهدی. (1383). آثار قراردادها و تعهدات، چاپ دوم، تهران: انتشارات مجد.
صفایی، سیدحسین و رحیمی، حبیب الله. (1393). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران: سمت.
کاتوزیان، ناصر. (1382). الزامهای خارج از قرارداد: ضمان قهری، تهران: دانشگاه تهران.
کاظمی، محمود. (1380). نظریه از دست رفتن فرصت در مسئولیت مدنی ، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 53.
قرشى، سید على اکبر. ( 1412). قاموس قرآن. چ ششم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
محمودی، اصغر. (1392). باز تعریف عدم النفع و مقایسه آن با مفاهیم مشابه، پژوهشهای حقوق تطییقی، 17(4).
نقیبی، سید ابوالقاسم و زارچی پور، روح اله. (1397). نظریه جبران خسارت عدم النفع محقق الحصول در فقه امامیه، فصلنامه علمی پژوهشی جستارهای فقهی و اصولی، 4(11).
هدایت نیـــا، فرج اله. (1382). مفهوم عدم النفع، ماهنامه دادگســـتری، شـــماره   ۹ (۱۰).
ب) عربی
ایروانی ، میرزا علی. (1384). حاشیه المکاسب، تهران: نشر کیا.
بجنوردی، سیدحسن. (1419) القواعد الفقهیه، چاپ اول، قم: نشر الهادی.
حلّی، أحمد بن إدریس. (1410). سرائر، چاپ دوم، قم: موسسه نشر اسلامی.
حمیری، نشوان بن سعید. (1410). شمس العلوم ودواءکلام العرب من الکلوم، تحقیق حسین بن عبداالله العمـری و محمد بن علی الاریانی و یوسف محمد عبدالله، بیروت: دارالفکر المعاصر.
خوانساری، شیخ موسی. (1373). رساله فی قاعده نفی الضرر، چاپ اول، تهران: المکتبه المحمدیه.
روحانی، سید محمد صادق. (بی­تا). منهاج الفقاهة التعلیق على مکاسب، بی­جا: بی­نا.
شهیدی تبریزی. میرزا فتاح (1375). هدایه الطالب الی اسرار المکاسب، ج دوم، بی جا: بی­نا.
شیخ الشریعه اصفهانی، فتح اله بن محمد نمازی. (1398). رساله فی تحقیق معنی البیع، قم: دارالکتاب.
علامه حلی، حسن بن یوسف.(1418) قواعد الأحکام، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
فاضل هندی (بی­تا)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410). کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومـی و ابـراهیم سـامرایی، چـاپ دوم، قـم: بی­نا.
کرکی، علی‌بن الحسین. (1411). جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج ششم، قم: موسسه اهل‌البیت. 
مشیکنى، میرزا على. (بی­تا). مصطلحات الفقه، چ اول. بی جا: بی نا.
موسوی خمینی، روح الله. (1381). المکاسب المحرمة، قم: مؤسسة اسماعیلیان.
نائینی، میرزا محمد حسین. (1418). منیۀ الطالب، تقریرات شیخ موسی خوانساری، چ اول، قم: موسسه النشر الاسلامی.
نجفی، محمد حسن. (1362). جواهرالکلام، چاپ هفتم، بیروت: دارالکتب الاسلامی.
نراقی، مولی احمد. (1408). عواید الایام فی بیان قواعد الاحکام، چ 1، قم: مکتبه بصیرتی.
 
ج) لاتین
 
Adams. J., & Brownsword, R. (1987). Understanding Contract Law, Sweet & Maxwell, 5th Ed. Yy.
Ashley, P. S., Palmer, B., & Aldersey-Williams, J. (2014). An International Issue:'Loss of Profits' and'Consequential Loss'. Business Law International15(3), 261.
Brown, L. N., Bell, J., & Galabert, J. M. (1998). French administrative law. Oxford University Press.
Coulthard, W., & Partner Rebecca, C. (2017). Consequential Loss: do you know what you are excluding? Last visited on 17October 2019 http://jws.com.au/en/insights/articles/2017-articles/consequential-loss-do-you-know-what-you-are-exclud.
Elliot, C., & Frances, Q. (2009) Tort Law, seventh ed., London, Longman.
Harpwood., V. (2009). Principle of Tort Law, Forth edn., London, Cavendish Publishing,
Le Tourneau, Philippe, et al. (2008) Droit de la responsabilité et des contrats, 7e ed, Dalloz,.
Owen, R. (2000). Essential tort law , third edition , Cavendish publishing limited.
Planiol, M., & Ripert, G. (1990). Traité pratiqe de droit civil français, T.VI, Obligations, 2é èd.(paris, L.G.D.J.,)
Starck, Boris1972. Droit civil, Obligations, Librairies technniques, 1é.éd.
Van den Bergh, R., & Camesasca, P. D. (2001). European competition law and economics: a comparative perspective. Intersentia nv.
Vincent et Guinchard. (1987). procédure civile, Dalloz, paris.
Zimmermann, R. (1990). The Law of Obligation.