واکاوی مبانی مشروعیت نماز میت غیابی در فقه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه علوم قرآن و فقه، دانشکده الهیات، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

doi.org/10.34785/j023.2022.007

چکیده

مذاهب فقهی اسلامی درباره حکم نماز میت غایب اختلاف دارند ، این اختلاف از علل چندی ناشی شده است، از جمله آنها روایاتی است که درباره نماز پیامبر(ص) بر نجاشی سخن گفته اند، از همین رو هدف از پژوهش حاضر بررسی مبانی فقهی نماز میت غیابی در فقه مذاهب اسلامی است ، نتایج تحقیق حاکی از آن است که ، مذاهب فقهی که به جواز نماز میت غایب و صحت روایات نماز نجاشی معتقد هستند، در مصادیق میت غایب اختلاف دارند، زیرا برخی از ایشان این نوع نماز را تنها درباره مردگانی جایز دانسته اندکه ویژگی برجسته ای دارند، اما برخی از آنها چنان دامنه میت غایب را وسیع گرفته اند که مردگان کرونایی ، مفقود شدگان، غرق شدگان و مانند آنها را نیز میت غایب دانسته اند، از سویی درباره نماز میت غایب در بلاد کبیره نیز دیدگاههای گوناگونی به چشم می خورد. امامیه و برخی از مذاهب فقهی اهل سنت نماز بر میت غایب جایز ندانسته اند، این دیدگاه درست است، زیرا با توجه به امکان تفسیر «صلاة» به دعا، پیامبر(ص) برای نجاشی دعا کرده اند؛ بر فرض که صلاة به معنای نماز باشد ، جنازه نجاشی برای پیامبر(ص) حاضر شده و حضرت بر میت حاضر نماز خوانده اند، همه مذاهب فقهی حذف برخی از شروط نماز میت را در شرایط اضطراری جایز دانسته اند. پژوهش حاضر به استناد منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Delving into the Fundamentals of the Legitimacy of in-Absentia Funeral Prayer in the Jurisprudence of Islamic Schools of Thought

نویسنده [English]

  • morteza rahimi
Associate Professor, Department of Qur'anic Sciences and Jurisprudence, Faculty of Theology, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Islamic schools of thought have contradicting opinions about the in-absentia funeral prayer, which is due to several reasons resulting from various factors such as the Holy Prophet’s in-absentia funeral prayer for Najāshī. In the present study, which is conducted by relying on the library resources and using descriptive analytic methodology, we attempt to analyze the jurisprudential principles of in-absentia funeral prayer for the deceased. The findings of the research show that different schools of thoughts have various understandings for the instances of in-absentia funeral prayer. However, all of them allow this prayer as per the validity of the hadith regarding the Prophet’s in-absentia funeral prayer for Najāshī. Some of the jurists believe that such kind of prayer is permissible only for the deceased with outstanding characteristics. Others believe in wider range for the in-absentia deceased and consider it to include the missing and the drowned bodies. Besides, there are different views about the in-absentia funeral prayer in large cities (bilād-i kabīra). As the Shi’a jurists and some Sunni school of thoughts have clearly declared, in-absentia funeral prayer is not permissible because the term ṣalāt (prayer) is interpretable concerning the Prophet’s performing in-absentia prayer for Najāshī. Meanwhile, there is also the possibility that the dead body of Najāshī could have been transferred to the presence of the Prophet who then performed funeral prayer on his dead body.

کلیدواژه‌ها [English]

  • prayer
  • funeral prayer
  • in-absentia funeral prayer
  • jurisprudence of the Islamic schools of thought
  • قرآن کریم

    • آلبانی اشقودری، ابوعبد الرحمن ناصر الدین­( 1406ق)، ­­احکام الجنائز، چ4، بیروت: المکتبة الاسلامیة.
    • آملی، محمد تقی (1380ش)، مصباح الهدی، چ1، تهران: نشر مؤلف.
    • ابن امام، محمد بن محمد (1414ق)، ­سلاح المؤمن فی الدعاء و الذکر، بی چا، بیروت و دمشق: دار ابن کثیر.
    • ابن بابویه ، محمد بن علی (1362ش)، الخصال ، چ1، قم: جامعه مدرسین.
    • ابن تیمیه، احمد بن عبد العظیم (1432ق)، جامع المسائل، مکه: دار عالم الفوائد.
    • ابن حزم اندلسی، علی بن احمد (بی‌تا)، المحلی، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر.
    • ابن حبان تمیمی، حیان بن احمد (1414ق)، صحیح ابن حبان، چ2، بیروت: مؤسسة الرسالة .
    • ابن خثیمة، ابو بکر احمد (1427ق)، ­التاریخ الکبیر، قاهره: الفاروق الحدیث للطباعة و النشر.
    • ابن عابدین، محمد امین (1415ق)، ­­حاشیة رد المختار، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
    • ابن­عثیمین، محمد بن صالح (1413ق)، ­مجموع فتاوی و­رسائل العثیمین، بی جا: دار الوطن-دار الثریا.
    • ابن غضایری، ابو الحسن احمد (بی‌تا)، کتاب الضعفاء- رجال ابن غضایری، قم: بی نا .
    • ابن قدامه، عبد الله بن قدامه (1388ق). المغنی، بیروت: دار الکتاب العربی .
    • ابن ماجه قزوینی، محمد بن یزید (بی‌تا)، سنن ابن ماجه، بیروت: دار الفکر .
    • ابو نعیم اصفهانی، احمد بن عبد الله (1934م)، ذکر اخبار اصبهان، لیدن: بی‌نا.
    • ابی داود سجستانی، سلیمان بن اشعث (بی‌تا)، سنن ابی داود، بیروت:دار الکتاب العربی.
    • ابو داود طیالسی، سلیمان بن داود (1419ق)، مسند ابوداود الطیالسی، مصر: دار هجر .
    • ابوالمعالی برهان الدین، محمود بخاری (1424ق)، المحیط البرهانی فی­الفقه النعمانی­، بیروت:­ دار الکتب العلمیة .
    • اشتهاردی، علی پناه (1417ق)، مدارک العروة، چ1، تهران: دار الاسوة للطباعة و النشر.
    • بخاری، محمد بن اسماعیل (1401ق)، صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
    • بروجردی، حسین (1428ق)، نهایة التقریر، تقریر محمد فاضل لنکرانی، بی‌جا: بی نا.
    • البهوتی، منصوربن یونس (1418ق)، کشاف القناع عن متن الاقناع، بی‌جا: دار الکتب العلمیة.
    • ترمذی، محمد بن عیسی (بی‌تا)، سنن الترمذی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • حصفکی، محمد علاء الدین (1415ق)، الدر المختار، بیروت: ­دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
    • خلیلی­،­ احمد بن حمد (2012م)، فتاوی الشیخ احمد بن حمد الخلیلی فی احکام الجنائز،­ بی‌جا: ­الجمعیة العمانیة للکتاب و الادباء .
    • خویی، ابو القاسم (1418ق)، موسوعة الامام الخویی، چ1، قم: مؤسسه احیاء آثار امام الخویی.
    • ذهبی، شمس الدین محمد (1413ق)، سیر اعلام النبلاء، چ9، بیروت: مؤسسة الرسالة.
    • _____________ (2003م)، تاریخ الاسلام، بی‌جا: دار الغرب الاسلامی.
    • راوندی، قطب الدین (1407ق)، دعوات الراوندی، قم، مؤسسه آل البیت(ع).
    • ________ (1409ق)، الخراج و الجرایح، قم: موسسه امام مهدی عج.
    • سبزواری، محمد باقر (بی‌تا)، کفایة الاحکام، چ1، اصفهان: انتشارات مهدی.
    • سرخسی، شمس الدین (1406ق)، المبسوط، چ3، بیروت: دار المعرفة للطباعة و النشر و التوزیع .
    • سیوری حلی، مقداد بن عبد الله (بی‌تا)، کنز العرفان فی فقه القرآن، چ1، قم: بی‌نا.
    • سیوطی رحییانی، مصطفی (1961م)، مطالب اولی النهی، دمشق: المکتب الاسلامی.
    • شافعی، محمد بن ادریس (1402ق)، کتاب الام، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر.
    • شحود، علی بن نایف (1428ق)، موسوعة فقه العبادات، بی‌جا : بی‌نا.
    • __________ (1427ق)، موسوعة الدین النصیحة، بی‌جا: بی نا.
    • --------- (بی‌تا)، الخلاصة فی احکام الشهید، بی‌جا: بی نا.
    • شنقیطی، ­محمد بن محمد (1436ق)، لوامع الدرر فی هتک استار المختصر، چ1، موریتانیا: دار الرضوان.
    • شوشتری، محمد تقی (1406ق)، النجعة فی شرح اللمعة ، چ1، تهران: کتابفروشی صدوق.
    • صدر الدین، علی بن علی (1424ق)، التنبیه علی مشکلات الهدایه، مدینه منوره: مکتبة الرشد ناشرون.
    • صدیقی عظیم آبادی، محمد اشرف (1415ق)، عون المعبود فی شرح سنن ابی داود، چ2، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    • طوسی، محمد بن حسن (1365ش)، ­تهذیب الاحکام، چ4 ، تهران: دار­الکتب الاسلامیة .
    • طیار، عبد الله بن محمد و مطلق؛ عبد الله بن محمد و موسی ، محمد بن ابراهیم (1432ق)، الفقه المیسر فی ضوء الکتاب و السنة، ریاض: مدار الوطن للنشر.
    • عاملی ، سید جواد (1419ق) ، مفتاح الکرامة، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    • عبد الله هادی، شهد احمد (2020م)، ­الاجرائات الاحترازیة للحد من انتشار عدوی فیروس کورونا، مجلة کلیة الدراسات الاسلامیة و العربیة، 975-1028.
    • علامه حلی، حسن بن یوسف (بی‌تا)، ­تذکرة الفقهاء، ط قدیم ، چ1، قم: مؤسسة النشر الاسلامی .
    • ___________ (بی‌تا)، تحریر الاحکام، چ1، مشهد: مؤسسه آل البیت (ع) .
    • علوی گرگانی، محمد علی (1395ش)، المناظر الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، کتاب الصلوة، قم: نشر فقیه اهل بیت(ع).
    • عفانه، حسام الدین(1417ق)، صلاة الغایب، قدس: بی نا.
    • عوایشه، حسین بن عوده (1423ق)، الموسوعة الفقهیة، عمان و بیروت: المکتبة الاسلامیة و دار حزم.
    • کاشف الغطاء، علی بن محمد رضا (1381ق)، النور الساطع فی الفقه النافع، چ1، نجف اشرف: مطبعة الاداب.
    • ______ (بی‌تا)، اسس التقوی لنیل جنة المأوی، بی چا، بی جا: مؤسسه کاشف الغطاء.
    • کلینی، محمد بن یعقوب (1429ق)،­ الکافی ، چ1، قم: دار الحدیث للطباعة و النشر.
    • مجلسی، محمد باقر (1406ق)، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
    • مسلم نیشابوری، ابی الحسین (بی‌تا)، صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر.
    • مغنیه، محمد جواد (1421ق)، الفقه علی المذاهب الخمسة، چ10، بیروت: ­دار التیار الجدید دار الجواد.
    • مؤیّد بالله ، یحیی بن حمزة بن ابراهیم (بی‌تا)، الانتصار علی علماء الامصار، بی‌جا: بی نا.
    • مکارم شیرازی، ناصر(1401ش)، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی ، اقامه نماز در شرایط اضطرار بر میتی که داخل ماشین است (makarem.ir)،8/3/1401 ساعت 20.
    • نجفی ، محمد حسن (بی‌تا)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    • نسائی، احمد (1411ق)، السنن الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    • نووی، زکریا محی الدین (بی‌تا)، المجموع، بیروت: دار الفکر .
    • نمری قرطبی، ابو عمر یوسف (بی‌تا)، التمهید لما فی الموطأ من المعانی و الاسانید، بی‌جا: مؤسسة القرطبة.
    • واحدی نیشابوری، علی بن احمد (1383ش)، اسباب النزول، ترجمه علیرضا قراگوزلو، تهران: نشر نی.
    • یزدی، محمد کاظم طباطبایی (1431ق)، العروة الوثقی مع تعلیقات المنتظری، بی‌جا: بی‌نا.